Tirilye, yemyeşil bir vadi içerisinde, masmavi Marmara Denizi kıyısında, tarihi milattan önceye uzanan, tarihi Rum evleriyle, Türkiye’nin en ünlü zeytinlerini yetiştiren, balık restoranlarında taze deniz ürünleri sunan, canlı, yaşayan, sevimli bir balıkçı beldesi.
Tirilye Marmara Denizi kıyısında, Mudanya’ya bağlı ve ilçeye sadece 12 km uzaklıkta, Mudanya’dan her yarım saatte kalkan dolmuşlarla da ulaşmak mümkün Tarihi M.Ö 5. yy dayanan Tirilye’nin ismine ilişkin iki öykü bulunmaktadır. Birisi İznik Konsülüne katılan üç din adamı piskoposlar tarafından aforoz edilmiş ve buraya yerleşmişler. Üçlü din adamlarına atfen Tirilye adını aldığı söylencesidir. Diğeri ise bölgede barbun balığı bol bulunduğundan, latince kırmızı balık anlamına gelen Tirilye kelimesinden ismini aldığıdır. Bölge zeytin üretimi ve işlemeciliği ile ünlü olduğu için adı 1963 yılında Zeytinbağı olarak değiştirilmiş, ancak 2011 yılında eski adına dönmüştür.
Tirilye bir Rum köyü iken Kurtuluş Savaşı sonrası yapılan mübadele ile Rumlar buradan ayrılmışlar. Köyden göç edenler Yunanistan’da kendilerine aynı isim ile yeni Tirilye kurmuşlar.
Tirilye hakkında kısa bilgi verdikten sonra sıra gezimize geldi. İzmir Fotoğraf Sanatı Derneği ile beldeyi görmek ve fotoğraf çekmek için burada bir gün geçirdik. Belde küçük ancak tüm gününüzü dolu dolu geçirebiliyorsunuz. Taze balık ve deniz ürünleri yenip, tarihi evler kiliseleri ziyaret edip, güzel sokaklarda dolaşıp, akşam üzeri Çamlı Kahve’de çayınızı kahvenizi keyifle içebilirsiniz. Bu arada sokaklarda dolaşırken birbirleri ile sohbet eden köylü kadınlara sohbet etmek için de zaman ayırabilirsiniz. Gülen yüzleri ile sizi sohbete davet edebilirler. Tirilye’ye ulaşınca ilk olarak balıklarının ününü duyduğumuz için güzel bir balık lokantasında taze balık ve kalamar yemeği tercih ettik. Deniz kenarında çok sayıda balık lokantası var. Lokantalar temiz, balıklar taze ve servis hızlı.
Caminin avlusundaki tarihi çeşmenin üzerindeki teknolojik ürünler pek bir garip duruyordu.
Artık rotamızı biliyorduk aynı sokakta devam ettik. Karşımıza kocaman, tarihi bir bina çıktı.
Taş Mektep
Taş Mektep Tirilye’nin en görkemli binası. Sultan Abdülmecit döneminde Tanzimat Fermanı ile başlayan batılılaşma sürecinde modern okul inşa edilmesi amacı ile yapılan okullardan biri. Yapımına 1904 yılında başlanmış, 1909 yılında tamamlanmış. Kıbrıs Eski Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makorios’un da bu okuldan mezun olduğu söylenmektedir. Kurtuluş Savaşı sonrası Rumların Tirilye’den ayrılması sonrası okul öksüz ve yetim öğrenciler için ‘Darü’l Eytam’ olarak açılmış.1925 yılında yatılı bölge okulu olmuş. 1957 yılında ise Tirilye Orta Okulu burada açılmış ve okul 1989 yılına kadar bu binada eğitime devam etmiş. Böylesine bir binanın boşaltılıp, kullanılmayarak yıkılmaya terk edildiğini görmek çok üzücü. Binanın önünde bir levhada okul hakkında detaylı bilgi var ancak niye boşaltıldığı ve ne yapılması düşünüldüğü konusunda bir bilgimiz yok. Bazı kaynaklarda binanın Uludağ Üniversitesi’ne devredildiği yazılmakta.
Dündar Evi
Günümüzde Dündar Evi diye bilinen bina aslında Aziz Yuhanna Kilisesi, Rumlar dönemindeki kilise, Rum nüfus bölgeden ayrılınca özel mülk olmuş ve konut olarak kullanılmıştır. Böyle tarihi binanın nasıl özel mülk olabileceğini anlayamıyorum. Bina üç katlı, kemerli bir kapısı, ikinci katta büyük dikdörtgen pencereleri var. Üçüncü kat pencerelerinin üstleri kemerli. Bizim bulunduğumuz dönemde evde yaşayan görünmüyordu.
Halkımızın tarihi eserlere verdiği değere örnek olarak: civarda oturanlar nedense çamaşır kurutmak için en uygun yer olarak bu tarihi kilisenin duvarlarını bulmuş. Koltuğunu yıkadığı halısını buralara koymuş.
Yine tarihi çeşmenin yanındaki binanın estetik görüntüsü, üç katlı binanın sahibi evin içinde süpürgesini koyacak bir köşe bulamamış nedense. çeşmenin önünde saksılar, süpürgeler yer bulmuş.
Son Söz
Tirilye güzel, şirin bir belde. Halkı aydınlık ve güleryüzlü, sakin mutlu. Hafta sonu günübirlik veya bir gece kalmak üzere gidilebilecek tatil yeri. Mudanya’ya çok yakın ve aradaki yol virajlı olmakla beraber deniz kenarından yeşil ve mavi el ele güzel bir manzara içinde yolculuk yapıyorsunuz.
