Varanasi çok farklı bir ülkenin en sıra dışı, unutulmaz şehri. Dünya üzerinde çok ülke gezmiş olsanız da bu şehirde yaşadıklarınız sizi şaşırtacak, çarpacak. Hindistan benim gördüğüm 42. ülke idi. Delhi sokaklarına adım attığımız anda Hindistan’ın bugüne kadar gezdiğim hiçbir ülkeye benzemediği, bu ülkede çok farklı deneyimler yaşayacağımız açıkça görünüyordu. Hindistan rotamıza Altın Üçgen (Yeni Delhi, Jaipur ve Ağra) şehirlerinin yanına özellikle Varanasi’yi eklemiştik. Hindistan gezi planlaması yazımı linkten okuyabilirsiniz.
İlk kez Hindu inancının yaygın olduğu bir ülkede bulunuyorduk ve Hindular için kutsal şehir Varanasi mutlaka görülmeliydi.
Varoluş ve yok oluşun yani doğumun ve ölümün tanrısı Shiva’nın koruyucusu olduğu şehir Varanasi. Şehir adını tanrı Gangadan alan kutsal Ganj Nehri kıyısında kurulmuş. Hindular için bu şehirde ölmek ve yakılmak reenkarnasyon sürecinin sona ermesi ve Nirvanaya ulaşmak demek. Hindu inanışına göre ölüm ile ruh ölmez, ölen kişi tekrar tekrar dünyaya gelir. Ancak reenkarnasyon süreci tamamlanır, kişi mokshaya ulaşırsa ruhu huzura erer. Bunun yolu da Varanasi’den geçiyor. Varanasi’de ölüp burada yakılanlar reenkarnasyon döngüsünü tamamlayıp moskhaya ulaşabiliyorlar. Bu nedenle yaşlılar bu şehre gelip ölmeyi bekliyorlar ya da vasiyetleri üzerine yakınları tarafından ölünce bu şehre yakılmak üzere getiriliyorlar. Yani şehirde 24 saat ülkenin hatta dünyanın her yerinden gelen Hinduların ölü yakma törenleri yapılıyor.
Hinduizme göre herkes yakılmıyor, din adamları, çocuklar, hamile kadınlar ve yılan sokanlar yakılmayan gruplar arasında. Yılan kutsal bir hayvan sayıldığından onların soktuğu kişiler ve diğer kişiler günahsız sayılmakta. Bunların cesetleri ayağına bir taş bağlanarak Ganj Nehri’ne atılıyor. Yakılan kişilerin yanmayan bazı bölümleri ve külleri yine Ganj Nehri’ne serpiliyor.
Varanasi aynı zamanda kutsal Hac şehri. Şehre arınmak için dua etmek için gelen binlerce Hindu bulunuyor. Kutsal Ganj Nehri’nde yıkanılıyor, dua ediliyor, suyu içiliyor. Ganj Nehri dünyanın en kirli nehirlerinden biri olsa da Varanasi’deki kıyısı her an dolu.
Kıyıda yıkanan, çamaşırlarını yıkayan, suyundan içen insanların yanında, nehrin ortasında bir inek ölüsünün de ilerlediğini görebilirsiniz bizim gibi.
Ganj Nehri’ne merdivenlerle inilen çok sayıda platformlar yapılmış. Bu platformlar Ghat olarak adlandırıyor. Varanasi’deki 88 adet Ghat’ın hemen yanında yüksek eski yapılar bulunuyor.
Varanasi benim için hiç hafızamdan çıkmayacak bir şehir. Öncelikle pis, kaotik, ağır kokulu ve ölümle özdeşleşmiş bir şehir. İçinde yaşam, mutluluk, umut, enerji, hareket, renk olmayan bir şehir. Bu duyguyu hissetmek ürkütücü geliyor insana.
Peki niye görmek istedik, bir daha gitmek ister miyiz? Hindu inancının kutsal şehrinde gerçekleştirilebilen ruhun özgürleştirilmesi törenini bir kez görme isteği bizi buraya getiren. Yaşadıklarımızın sıra dışı olduğunu kabul etmemiz gerekir. Ancak ikinci kez gelme planları yapmayacağım bir şehir olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.
Varanasi de yapılacak şeyler belli. Öncelikle belirli ritüelleri izlemek. Görülebilecek bazı yerler var tabii ki ve biz de dolaştık ancak öncelikle şehrin ruhuna uygun mutlaka yapılacakları sıralayalım.
Ulaşım
Varanasi’ye Delhi, Mumbai, Katmandu’dan uçulabilir. Ağra’dan uçak şansımız olmadığından biz otobüs ile geldik. Bir önceki ulaşımımızı trenle yapıp memnun kalmayınca bu arada otobüs denemek istemiştik. Ancak yataklı otobüs yolcuğu hayatımda yaptığım en zor yolculuk idi. Otobüsün en arkasındaki üst kattaki yataklar ve bozuk yollarda o kadar çok zıpladık ki bir an bile gözümüzü kırpamadık. Dönüşümüz Delhi’ye uçak ile oldu. İlk gidiş için Ağra’dan Delhi’ye tekrar dönüp uçakla gelmenin yolu uzatacağını düşündüğümüzden otobüs yolculuğunu seçmiştik. Ancak o otobüs yolculuğundan sonra Varanasi’ye mutlaka uçakla gitmeli diye düşünüyorum. Böyle bir ülke için fazla konformist mi davranıyorum bilemem.
Varanasi’de Yapılacaklar
Varanasi’ye sabah erken ulaştık. Ganj kıyısına yakın bir hostelin iki kişilik özel banyolu odasına yerleştik. Hostel odasının temizliği içimizi rahatlattı. Civarda temiz kahvaltı yapacak bir yer araştırdık, tam anlamı ile batı tarzı bir kafe bulduk. Nerede ise 10 gün sonra ilk kez temiz bir mutfaktan yemek yediğimiz duygusuna kapıldık. Kahvaltı sonrası Ganj kıyısına doğru ilerlemek için sokaklara daldık. Pislik içinde, ineklerin çöpleri karıştırdığı sokaklardan geçtik. Sokaklarda çok sürpriz görüntülerle karşılaşılabiliyor. Örneğin aşağıda fotoda gördüğünüz küçük kız bir ip üzerinde yürüyor, o arada bir inek sokağın ortasında salına salına dolaşıyor.
Ganj kıyısına ulaşıp nehir boyunca yürümeye başladık. Ganj kıyısında yıkanan, arınan, dua eden Hindular huzur içinde görünüyorlar.
Ganj kıyısında traş olanlar, tırnaklarını kestirenler olağan bir yerde günlük işlerini yapıyor havasındalar.
Ganj kenarında kurutulan çamaşırlar, sizin otel çarşaflarınız da burada kurutuluyor olabilir mi acaba? Olağanüstü görüntüler arasında şaşkınlıklar içinde yolumuza devam ediyoruz.
Etrafa bakarak dolaşırken beklenen sonuç bir Hintli yanımıza yaklaşıp rehberlik yapabileceğini söyledi. Zaten dolaştığımız yerlerde rehberle gezmeyi tercih ediyorduk. Hintli rehberin güven veren bir ifadesi vardı. Fazla düşünmeden iki günlük program ve ücret konusunda anlaştık. Biz rehberli dolaştık ancak bu yazıyı okuduktan sonra sizin rehber tutmanıza gerek kalmayabilir.
Varanasi’de yapılacak işler belli, sabah gün doğumunda ve akşam gün batımında Ganj Nehri’nde tekne ile dolaşmak ve akşam Aarti Törenini izlemek. Bundan sonra başka yerler de tuk tuk ile gezilebilir.
Bizim rehberli programımız güneş batarken tekne ile dolaşmakla başladı. Hem yerel halk hem turistler küçük, büyük teknelerle gün batımı törenini izlemek üzere nehre açılmışlardı.
Ölü yakılan iki Gath; Manikarnika ve Harishchandra Gathları. Manikarnika Gath önünde töreni izleyebilmemiz için teknemiz durdu. Aslında ölü yakma törenlerinin fotolarının ve videolarının çekilmesi yasak. Tören alanında kıyıdan ve yakından çekilmesi rahatsız edici olabilir. Tekneden biraz daha uzaktan foto çekme şansımız oldu.
Ölüler önce Ganj Nehri’nde yıkanıyor, sonra odun ateşi ile yakılıyor. Ölenin oğlu varsa oğlu, yoksa erkek yakını beyaz kıyafetler içinde, başı kazıtılmış bir şekilde ölünün başında bulunuyor. Bir kişinin yanması 3-4 saat sürebiliyor. Aynı anda birden çok kişinin cesedi yakılabiliyor. Tekneden bu töreni biraz izledikten sonra nehirde ilerledik .
Ganj kıyısında güneş batarken günahlarından arınmak için suya giren Hindular dikkatimizi çekiyor. Assi Gath’ı özellikle Ganj’a girip yıkanmak için düzenlenmiş. Çoğunluk buradan nehre giriyor.
Ganj’da yıkanıp arınmak ancak Hintliler için mümkün olabilir. Bizim bağışıklık sistemimiz ile bu ritüeli denemek aklımızdan bile geçemez. Rehberimize sorduk Ganj’a girebilir miyiz diye, o da parmağınızı bile sokmanızı önermiyorum diye net bir cevap verdi. Bu durumda biz de farklı bir ritüel ile tanrı Ganga’ya dileklerimizi iletebilirdik. Tabii bu da düşünülmüş. Tekne ile giderken çiçeklerle süslenmiş küçük teknesi ile dilek mumları satan Hintli çocuk yanımıza yanaşıyor. Biz de rengarenk yapraklar üzerine yerleştirilmiş duran mumlardan satın alıyoruz. Dileklerimizi kalpten fısıldayarak yaktığımız mumları kutsal Ganj’a bırakıyoruz.
Ganj üzerinde güneşi batırıyoruz.
Kıyıda bizi başka bir tören bekliyor. Sıra Nehir Tanrısı Ganga için yapılan Aarti Törenleri’ni izlemede. Rehberimiz bizi Dashashwamedh Ghat’a götürüyor, sahne gibi bir alanda hazırlıklar yapılıyor. Puja yani dua için hazırlanan mumlar ve çiçekler tezgahlar üzerinde hazırlanmış. Sahne karşısında basamaklara oturuyoruz. Alan gittikçe kalabalıklaşıyor. Renkli giysileri ile genç hindu rahipler tütsülü, ışıklı bir gösteriye başlıyorlar. Yumuşak hareketlerle şarkılı, dualı, huzur verici bir gösteri bir saat kadar sürüyor.
Bu tören yılın 365 günü yapılıyormuş. Gösteriyi teknede Ganj Nehri’nde izleyenler de vardı, ancak kıyıda bu gösteri için hazırlanmış platformda izlemek daha iyi görünüyor. Varanasi da akşam canlı bir eğlence olmayacağına göre burada yapılabilecek en iyi eğlence bu gösteriyi izlemek olmalı. Gösteri sonrası tekrar puja için hazırlanmış mumlardan alıp Ganj Nehri’nde akışa bırakıyoruz dileklerimizi.
Ertesi sabah saat 6’da bu kez Ganj’da güneşi karşılamak için teknelere bindik. Akşamki törene benzer şekilde Ganj boyunca ilerleyip güneşin doğumunu bekledik. Güneşin rengi ve ışığı farklı yansıyordu kutsal Ganj Nehri’ne gün doğumunda. Ancak nehir kıyısındaki görüntüler gün batımınındakinin benzeriydi. Sönmeyen ölü yakan ateş, suda arınanlar, sudan içenler, çamaşır yıkayanlar, dua edenler, dileklerini suya bırakanlar.
Daha sonra rehberimiz tuktuk ayarladı ve Banaras Hindu Universitesi, Shree Vishwanath Mandır (Altın Tapınak), Shri Durga Temple (Maymun Tapınağı) nı gezdirdi.
Gerçekte bu şehirde diğer dolaştığımız yerler pek ilgimizi çekmedi. Gözümüzün önünde sadece Ganj kıyısındaki ritüeller kalmıştı. Bu nedenle özellikle Varanasi için mutlaka görülecek diğer yerleri yazmıyorum. Buna benzer binalar tapınaklar başka şehirlerde de görünebilir. Burada kutsal şehrin Hindu inanışına göre ritüellerini izlemek yaşanacak en farklı deneyim.
Varanasi de tekne turunu kendiniz de ayarlayabilirsiniz. Aarti töreninin yeri de belli zaten. Şehirdeki başka yerleri görmek isterseniz de birkaç saatlik tuktuk kiralamak mümkün. Kısaca mutlaka bizim gibi rehber tutmanız gerekli değil.
Bize olduğu gibi rehberlik yapmak isteği ile size yaklaşanlar olabilir ya da Ganj kenarında sizi kutsayacağını söyleyip para isteyenler olabilir. Biz Puskar’da kutsama tuzağına düşmüştük. Alnımıza kırmızı boya sürüp, elimiz avucunda dua okuyup bizden 10 dolar istemişti uyanık bir kişi.
Hindu dininin gereği ölü yakma törenlerini hem Varanasi de hem de Nepal’in başkenti Katmandu da izleme şansım oldu. Katmandu’da Ganj Nehri’nin kolu olan Bagmati Nehri kenarında kurulan Patupatnath Tapınağı’nda yapılıyor bu tören.
Patupatnath Tapınağı da hindular için önemli büyük bir tapınak ve ölü yakma törenleri için güzel düzenlenmiş. Tören daha yakından izlenebiliyor. Varanasi ile karşılaştırırsak, Katmandu’da Tapınaktan çıkınca bu törenin etkisi azalıyor şehirde başka şeyler ile ilgilenmeye başlamak kolay oluyor. Varanasi de ise şehrin tamamına ölüm sinmiş gibi, kokusu, ruhu her an yanınızda o şehirde başka bir şey yapmak aklınıza gelmiyor sanki.
Nepal’in başkenti Katmandu’da Patupatnath Tapınağı’ndaki törenleri okumak isterseniz: Katmandu Gezi Rehberi
