Selime Manastırı: Kapadokya’nın En Büyük Manastırı

Yazan:

26/10/2021

Oldukça geniş bir alanı kaplayan Kapadokya bölgesini iyi bir planlama ile gezmek gerekiyor. Üç ana bölgeye ayırabileceğimiz Kapadokya’nın batısı, Hristiyanlık inancının ilk yaygınlaşmaya başladığı topraklar. Biz de gezimize Aksaray’ın batısındaki Selime Manastırı ile başladık. Aynı gün rotamız Ihlara Vadisi, Belisırma Köyü ve Güzelyurt ile devam etti. Kapadokya gezimizin ilk durağı Selime Manastırı’nı birlikte gezebiliriz.

Selime Katedrali ve Manastırının bulunduğu Selime beldesi, Aksaray’ın Güzelyurt ilçesine bağlıdır. Ihlara Vadisi’nin ve Kapadokya’nın girişi olarak bilinmektedir.

Aksaray merkezden Güzelyurt’a doğru giderken, 25.km’deki yol ayrımından sola dönerek Selime levhasını takip ederseniz 3 km sonra kendi adını taşıyan beldedeki Selime Manastırı’na ulaşabilirsiniz. Manastıra kendi aracınızla ulaşabileceğiniz gibi Aksaray şehir merkezinden gün içerisinde her saat toplu taşıma araçları ile ulaşmak da mümkündür.

Selime, 1162 metre yükseklikte dik bir yamaç üzerinde kurulu, peri bacalarıyla süslü. Selime beldesinin Ihlara Vadisi’nin başlangıç noktası olması, yanı başından akan Melendiz Çayı ve onun getirdiği doğal güzellikler ile bölgenin en büyük turizm merkezleri arasında yer almasını sağlamıştır. Vadilere ve termal kaplıcalar yakın olması ise bölgeye artı özellikler kazandırmaktadır.

Selime, Hitit, Asur, Pers, Roma, Bizans, Danişment, Selçuklu, Karaman ve Osmanlı Devletini’nin hakimiyetinde kalmış. Bu uygarlıkların her birinden izler taşımaktadır. Özellikle Moğolların Anadolu’daki baskılarını arttırdıkları dönemde Selçuklu Türkleri bu bölgeyi kale olarak kullanmışlardır. Moğollara karşı yapılan en uzun direniş Selime Katedrali’nde gerçekleştirilmiştir. Bölgede yaşayan Ortodokslar, Selime Katedrali’nde alınan kararlara itirazsız uymuşlar. Katedralde günümüze kadar gelen kale sur ve mevzileri dikkat çekmektedir.

Selime Katedral ve Manastırı’na çıkarken, önce yüksek bir koridor ile karşılaşıyoruz. Bu koridor, Selime’de kurulan pazara gelen kervanların güvenliklerinin sağlanması için katedralin orta yerine çıkarılması amacını taşımaktadır.

Bu yolun üstüne dinlenmek ve ibadet etmek isteyenler için katedral ve manastır inşa edilmiştir. Kayaların oyulması ve çoğu kilise olarak inşa edilmiş yapılar Bizans sanatının izlerin taşımaktadır. Manastırın, 8. ve 9. yüzyıllar arasında yapıldığı bilinmektedir. Kilisedeki freskler ise 10. yüzyıl sonu ile 11. yüzyıl başlarına aittir. Bu freskler içinde İsa’nın göğe çıkışı, Müjde, Doğum, Üç Müneccimin Tapınması, Çocukların Öldürülmesi, Mısır’a Kaçış, Elizabeth’in Takip Edilmesi, Vaftiz, Meryem’in İlk Yedi Adımı, Meryem’in Mabede Takdimi, Kolmesis gibi tasvirler yer almaktadır. Katedralin 100 metre doğusunda yer alan Meryem Ana Kilisesi ise bu bölgede görebileceğiniz en güzel kaya oyma kilisesidir. Kilisenin karşısında ise peribacaları bulunmaktadır.

Selime Manastırı, ilk yüksek sesli ayinin yapıldığı, Kapadokya’nın en büyük manastırıdır. Manastır bölgedeki din adamlarının yetiştirilmesinde önemli rol oynamış, bölgeyle toplantıları burada yapılmaktaydı. Ayrıca burası askeri üs olmuş. Çoğunlukla manastır bir kale gibi kullanılmış ve çeşitli noktalara mevzi ve sur yaparak halk kendilerini savunmuşlar.

Selime Katedrali birbirine dehliz ve tünellerle bağlı odalardan oluşmaktadır. Ziyaretçilerin tünellerde kaybolma ihtimali nedeniyle girişleri kapatılmış. Buralarda birçok kilise, tapınak, mabet, inziva odaları, kaçış yolları, su soyları, şaraphaneler, tahıl ve yiyecek depolama odaları ve seyir yerleri bulunmaktadır. Katedralin içerisinde ise iki sıra halinde sütunlar bulunmaktadır. Bu sütunlar katedrali üç bölüme ayırmıştır. Katedralde yer alan 3 nefli bazilika planlı kilise bu bölgede bu planda yapılmış tek örnektir. Katedral içerisinde yer alan mutfak dikkat çekmektedir. Piramit şeklinde yapılan mutfakta, etrafı aydınlatmak için kandil yerleri yapılmış, diğer odalarla bağlantı noktaları oluşturulmuştur.

Katedralin 100 metre doğusunda yer alan Meryem Ana Kilisesi ise bu bölgede görebileceğiniz en güzel kaya oyma kilisesidir. Kilisenin karşısında ise peribacaları bulunmaktadır.

Selime Katedrali Selçuklular zamanında da askeri bir üs olarak kullanılmıştır. Katedralin batısında yer alan Selime Sultan Türbesi ya da Ali Paşa Türbesi olarak bilinen türbe ve mezar yeri Selçuklu komutanlarından Ali Paşa’ya aittir. Ali Paşa burada Moğollara karşı uzun süren başarılı bir savunma yapmış ancak adamları ile birlikte şehit olmuş. İçine girilmeden etrafında dolaşarak, taş ve tuğla kullanılarak yapılmış bu türbeyi ziyaret edebilirsiniz.

Selime Katedrali ve Manastırına giriş ücreti 55 TL. dir. Bu bilet ile aynı zamanda Ihlara Vadisi’ni de ziyaret edebilirsiniz. Müze kartın da geçerli olduğu katedral ve manastır, haftanın yedi günü 8.00-17.00 saatleri arasında ziyarete açıktır.

Kaynaklar: Onbin Yıllık Kültür ve Tarih Şehri Aksaray, Kültür ve Turizm Rehberi, Aksaray Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını, 2012.

Hakan Öztürk, Keşfet Yakın Dünya Aksaray, Aksaray Belediyesi, 2018.

Kapadokya Güzelyurt Gezi Rehberi: Kapadokya’nın İlk Yerleşim Alanı

Yazan:

Tulay Yucel

14/10/2021

Güzelyurt, Kapadokya’da Hasan Dağı eteklerinde, Aksaray’a bağlı küçük, güzel bir ilçe. Binlerce yıllık geçmişindeki adı ile Karballa, Rumcada güzel su anlamındaki adı Gelveri. Güzelyurt Aksaray’a 49 km, Ihlara Vadisi’ne 15 km uzaklıkta.

Güzelyurt, milyonlarca yıl önce yanardağ patlaması ile oluşan volkanik coğrafi yapısının yanı sıra, bu topraklarda yaşayan uygarlıkların zenginliklerinden, eserlerinden kalanlar ile çok şeyler sunuyor. Milattan önceki dönemde yaşayanlardan izler, ilk Ortodoks mezhebinin kurucularının yaşadığı, gizlendiği yeraltı şehirleri, ilk kiliseleri yanında Osmanlı döneminde yapılan gösterişli konakları ile çok renkli bir yer. 1900’lü yıllarda Aksaray’dan daha fazla nüfusa sahip ve önemli bir ticaret ve sanayi merkezi olan Güzelyurt’ta nüfusun % 80’i Rumlardan oluşmakta imiş.

Güzelyurt tarihi binlerce yıla uzanmakta, bu topraklarda farklı hükümranlıklar kurulmuş. Kapadokya tarihinde ilk köy yerleşiminin de 7.500 yıl önce bu topraklarda başladığı belirtiliyor. Bu topraklarda Anadolu’ya ulaşan tüm uygarlıklar izlerini bırakmışlar. Hitit, Pers, Kapadokya Krallığı, Roma, Bizans, Selçuklu ve nihayetinde Osmanlı. Hititlerin çok tanrılı dinlerini yaşayan halk, Perslerin hakimiyeti döneminde ateşe tapmayı benimseyen İpsistaryo dinini kabul etmişler. MÖ 17 yy’da Roma topraklarına katılan bölgede, Romalılar döneminde St. Paul’un getirdiği Hristiyanlık inancı yaygınlaşırken Roma’nın baskısı ile saklanmak zorunda kalanlar Güzelyurt, Ihlara Vadisi civarında saklanmışlardır. İlk manastır yaşamı da Güzelyurt’da başlamış. Güzelyurtlu Gregorius Teologos ve Kayserili Basilus bölgede Ortodoksluğun kurucuları olarak yer almışlar.

Bölgede Bizans ve Osmanlı döneminde üç yeraltı şehri, kayalara oyulmuş 50 kilise yapılmış. XII yy’da bölge Selçukluların eline geçmiş, ancak Selçuklular Hristiyan nüfusa imtiyazlar tanımışlar. 1470 yılında Osmanlı hakimiyetine giren Güzelyurt’ta halkın çoğunluğu Hristiyanlardan oluşmaktaymış. 1923 yılında imzalanan Lozan Anlaşması sonrası, mübadele nedeni ile burada yaşayan Rumlar ayrılmak zorunda kalmışlar. Bu toprakların anısına Yunanistan’da Nea Kalvari ismiyle yeni bir köy kurmuşlar.

Kapadokya bölgesi için sınırlı süre ayrılıp, ağırlık Ürgüp, Göreme ve Avanos bölgesine kaydırılır ise bu bölge programa alınmayabiliyor. Ancak bu bölge olmadan yapılan Kapadokya gezisi eksik kalacaktır. Jeolojik olarak aynı volkanik yapıdaki bölge Kapadokya bölgesinin ilk yerleşim yeri ve Hristiyanlık önderlerinin de yaşadıkları yerler.

Biz Kapadokya gezimizde Güzelyurt civarını gezmek için tüm gün ayırdık. Güzelyurt’a bağlı Selime Manastırı, Ihlara Vadisi ve Belisırma köyünde hem yürüyüş hem de tarihi kalıntıları gezdikten sonra ilçe merkezine geldik. Bu yazıda Güzelyurt İlçe merkezi civarını anlatıyorum. Ihlara Vadisi ve Selime Manastırı ayrı yazı konuları.

Gezelim Görelim

Belisırma’dan araba ile merkeze gelirken önce Yüksek Kilise’ye uğradık.

Yüksek kilise ilçe merkezine 3 km uzaklıkta, Hasan Dağı, Ihlara Vadisi ve Manastır Vadisi üçgeninde yüksek bir tepeye kurulmuş. Aynı zamanda bir seyir tepesi. Bir manastır ve kilise bulunan bu tepe Analipsis Tepesi olarak adlandırılmakta. Tepede Tunç Çağı’ndan başlayıp, Hitit, Roma ve sonraki dönem uygarlıklarına ait kalıntılar bulunan kalıntılar tarih boyunca yerleşim alanı olduğunu ortaya koyuyor.

Kilise ve manastır bir kayanın üzerine oturtulmuş. Manastır iki bölümden oluşan dikdörtgen yapı. Kilise tek nefli ve dikdörtgen planlı. Kilisede kaya oyma ve taş duvar yapısı birlikte kullanılmış. Kilisenin kapısında 1894 tarihi yazılı olsa da eski bir kilisenin üzerine kurulduğu belirtilmektedir. Birçok uygarlığın yaşadığı bu hakim tepede yüzyıllarca yıl dini merkezler kurulmuş olsa gerek.

Bizim gezdiğimiz Haziran/2021 pandemi dönemi nedeniyle olsa gerek kilisenin ve manastırın kapıları koca kilitler ile kapanmıştı.

Kilise’nin olduğu tepeden Güzelyurt merkez ve Manastır Vadisi’nin görüntüsü tam seyirlik idi.

Güzelyurt yeni mahalle, yüksek mahalle ve aşağı mahalle olarak ayrılmış, yüksek mahalleden giriş yapıyoruz. Burada bir ana cadde kenarına sıralanmış dükkanlar, küçük bir park ve kahve klasik günümüz ilçe görüntüsü. Biz bu caddenin üst bölümünde tarihi Kızlar Manastırı’nı görmek istedik.

Kızlar Manastırı

1856 yılında Kızlar Manastırı olarak yapılan gösterişli taş bina 1924 mübadele sonrası doğal olarak bu işlevini kaybetmiş. Sonraki yıllarda ilkokul ve Jandarma olarak kullanılan bina Yıldız Üniversitesi tarafından restore edilmiş ve otel olarak hizmete açılmış. Yakın dönem de ise Aksaray Üniversitesi’ne devredilmiş. Biz heyecanla otel olarak kullanılan bu binayı gezebileceğimizi düşünmüştük. Ancak yine kapısına kilit vurulmuştu. Umarız kısa dönemde bu tarihi manastır hizmete açılır.

Yüksek mahallede 19. ve 20.yy’nın başlarında yapılan Gelveri evleri bölgenin yapısına göre önce kayalara oyulmuş, üzerine taş, süslü ve üç çatılı konakları yapılmış. Bu güzel konakların ayrıca gezilmesi gerek.

Ancak Manastır Vadisi’nde yer alan aşağı mahalle tarihi çok daha eskilere dayanmakta.

Manastır Vadisi

Yukarı mahalleden araba ile dar bir sokaktan Manastır Vadisi’ne indik. Manastır Vadisi açık hava müzesi şeklinde düzenlenmiş, müze kart ile giriş yapılabiliyor. Müze girişinde arabadan inip vadinin en önemli tarihi yapısına giriyoruz.

Kilise Cami – Aziz Gregorius Kilisesi

Manastır Vadisi’nin en erken Hristiyanlık eseri, Küçük Ayasofya olarak da adlandırılan Aziz Gregorius Kilisesidir. Hristiyanlığın erken dönemlerinde Güzelyurt’ta doğan Gregorius Teologos Ortodoks mezhebinin kurucusu olmuş. Bizans İmparatorluğu Hristiyanlığı kabul etmeden önceki dönemde bu dini benimseyen halka baskı yapmış. Bölgede İsa’nın havarisi St Paul’un yolunda Hristiyanlığı kabul eden halk Manastır Vadisi, Ihlara Vadisi’nde saklanıp, İkonaklast akımı ile dinlerini yaymaya çalışmışlar. Bizans’ın Hristiyanlığı resmi din olarak benimsemesi sonrası ise, MS 385 yılında İmparator Teodoslus, Ortodoks öncüsü Aziz Gregorius adına bu kiliseyi yaptırmış. Kilise Osmanlı döneminde 1835 yılında önemli değişiklik geçirmiş. Üç nefli, kubbeli bazilika tipine geçmiş. Kilisenin kuzeyinde misafirhane, doğusunda papazların evi yer alıyor. Kilisenin yanında 35 basamak ile inilen bir ayazma bulunuyor.

Kilise, 1924 yılında camiye çevrilmiş, 15 metre yüksekliğindeki çan kulesi de minareye dönüştürülmüş, içerideki freskolar ve bezemeler kapatılmış. Kilisenin içindeki malzemelerin çoğunluğunu da Rumlar giderken yanlarında götürmüşler.

Manastır Vadisi 5 km’lik uzunluğu ile Ihlara Vadisi kadar uzun olmasa da içinde kaya evler, kaya kiliseler ve yeraltı şehri ile oldukça zengin. Vadinin girişinde hemen Aziz Gregorius Kilisesi’nin yanında Gaziemir Yeraltı Şehri ve Kervansarayı bulunuyor. Bizans dönemi ve Selçuklu döneminde de kullanılmış bu kervansaray. Yeraltı şehrinde iki kilise ve şarap yapım yeri de bulunmaktadır.

Vadinin içinde araba ile 1 km kadar gidilebilmekte, sonrasında yürümek gerekiyor. Biz araba ile gidebildiğimiz kadar gittik yolda kayaların içinde birkaç kilise gezebildik.

Güzelyurt Manastır Vadisi yürüyüşümüz sonrası yukarı mahalleye tekrar çıkıp, kayalara oyulmuş ve yöre taşları ile tamamlanmış evlerin arasında, dar sokaklarında dolaştık.

Tarihi eserlerinin yanı sıra coğrafi yapısı ile de bizi etkileyen Manastır Vadisi’nden ayrılmak istemedik. Manzaraya karşı güneşi batırmak istedik ve vadiye karşı konumlanmış ilk otele girdik. Vadi manzaralı bir masada bir şeyler içmek istedik. Taş ve kayaya oyulmuş otelin yapısı tam anlamı ile doğa ile uyumlu idi.

Güzelyurt’ta Manastır Vadisi’ne hakim konakların bazıları otel yapılmış. Bu tarihi konaklarda, bu manzara ile konaklamak çok keyifli olurdu. Biz bu bölgede konaklamak için Aksaray’ı seçmiş idik. Ancak Kapadokya’da bu bölge gezisi için özellikle Güzelyurt’ta bir veya iki gece konaklamayı önerebilirim. Gezinin daha doğudaki bölümü Ürgüp, Göreme, Avanos tarafı için orada başka bir otele geçilebilir ancak bu bölge hem gezmek hem konaklamak için değerlendirilmelidir.

Son Söz

Güzelyurt Kapadokya programı yapacak gezginlerin öncelikle ziyaret edecekleri bir bölge. Anadolu’da ilk Hristiyanların yerleşip, gizlice ibadetlerini yapmak için kurdukları kiliseler, manastırlar, yeraltı şehirlerinin yanı sıra, 19. ve 20.yy başlarında yapılan Rum konakları ve volkanik yapısı, doğası, yeşili ve olağanüstü manzarası ile cazip yer Güzelyurt. Ihlara Vadisi’nde uzun yürüyüş yapmadan, vadi içindeki kiliseleri, yakın çevredeki Selimiye Manastırı ve Güzelyurt içinde konakları görmeden eksik kalır Kapadokya gezisi.

Como Gölü Gezi Rehberi

Yazan:

Tulay Yucel

04/10/2021

Como Gölü İtalya’nın kuzeyinde, İsviçre sınırına yakın, dağlara sırtını vermiş, İtalya’nın da üçüncü büyük gölüdür. Göl Y şeklinde ve güneybatı ucunda Como kasabası yer almakta.

Como Gölü, mavi ve yeşilin buluştuğu, dingin, huzurlu, özel tasarımlı villaları, şatoları ile göreni kendine hayran bırakan bir göl. Göl asıl ününü zengin ve ünlülerin tatil mekanı olarak almaktadır. Dünyadan ünlü sanatçıların yaşamayı tercih ettiği ve İtalyan zengin ve aristokratlarının da yazlık evlerinin yer aldığı bölge.,

Göl çok büyük, kıyıda yerleşim yerleri olduğu gibi dağların üzerinde yeşillikler arasında da göl manzaralı evler sıralanmışlar.

Ulaşım

Como Gölü’ne Milano Centrala İstasyonu’ndan direkt hızlı tren veya daha uzun süren tren ile ulaşım mümkün. Hızlı tren Como S.Giovanni İstasyonu’na gidiyor. Önce tren saatlerini kontrol etmek gerek bu istasyondan direkt giden saati kaçırılırsa veya beklenmek istenmezse Gariballi İstasyonu’na metro ile veya trenle gidip aktarma yapılabilir. Ayrıca Cadorna Tren İstasyonu’ndan da Como’ya giden trene binmek mümkün. Tren bilet makinelerden nakit veya kredi kartı ile kolay alınabiliyor. Milano’dan tek gidiş ikinci sınıf compartmanda hızlı veya normal tren ile 4.80 Euro’ya. Bilet saati açık olduğu zaman trene binmeden biletinizi okutup biniş saatinizin bilette görünmesi gerekir. Bileti okutmadan trene binerseniz bilet kontrol sırasında ceza yiyebilirsiniz.

Como Gölü’nde üç tren istasyonu var Como Loga İstasyonu göl kıyısına en yakın istasyon. Bizim indiğimiz S.Giovani İstasyonu biraz daha yukarıda olduğu için göl kenarına inmek için 500-600 metre yürüdük. Güzel bir parkın içerisinden geçip keyifli bir yürüyüş ile göl kenarına ulaştık. Çoğunlukla bu iki istasyon tercih ediliyor. İstasyon isimlerini özellikle belirtiyorum. Milano’da makineden Como bileti satın almak için giriş yaptığımızda karşımıza üç istasyon çıkınca ne yapacağımızı şaşırdık, o anda yanımızda Como’ya bilet alan İtalyana sorarak hızlı tren için S.Giovani İstasyonu’na bilet almamız gerektiğini öğrendik.

Şehir merkezi göl kıyısında yer alıyor. Kıyıda Piazze Duoma yani Dome Meydanı ve büyük bir Duomo bulunuyor.

Como Katedrali bir Roma Katolik katedrali. Katedral bölgedeki en önemli tarihi binalardan ve İtalya’daki son Gotik katedral. Katedralin yapımına 1396 yılında başlanmış, tamamlanması dört asır sürmüş ve 1770 yılında tamamlanmış.

Bu uzun yapım sürecinde bir çok sanatçı çalışmış. Büyük ihtimal Como’ya gelene kadar İtalya’nın her köşesinde çok sayıda tarihi Dome gördüğünüz için artık göl kenarında katedral görmek istemiyorum duygusuna kapılabilirsiniz.

Yine de dört asırda tamamlanmış gotik, gösterişli katedralin içi ve dışı ziyaret etmeye değer.

Katedralin bulunduğu meydanda şık ve hoş restoran ve kafeler yer almakta. Biz bu tarihi meydanda bir restoran seçerek deniz ürünlü pizza yedik. Yemek tercihi için göl kenarında da güzel restoranlarda göl manzaralı yemek yemek de keyifli olabilir.

Pizza keyfi sonrası sırada gölde tekne ile gezintisi vardı. Göl kıyısında çok sayıda iskele bulunmakta. Herhangi bir iskeleden binilebiliyor tekneye. Biz meydana en yakın iskeleden bindik tekneye. Kişi başı 8.90 euro ödediğimiz, bir saat süren tekne gezisi bizim için Como Gölü’nde olmazsa olmazlar arasında idi. İyi ki gezdik dedik sonunda.

Gezi boyunca tekne çok sayıda sevimli iskeleye uğruyor. Bu ara duraklarda inip çevreyi gezip, tekrar tekneye binerek göl kıyısında birçok bölge gezilebilir. Biz tekneden inmeden gezimizi tamamladık.

Göl aslında Y şeklinde ve oldukça büyük, tekne ile gölün tamamı gezilemese de, bir saatte gölün havasını koklamış oluyorsunuz. Ayrıca Como Gölü’nde dağın yüksek bir yerine füniküler ile çıkıp, gölü yukarıdan izlemek mümkün. Yine küçük planörler ile göl üzerinde gezinti yapmak da mümkün. Bu seçeneği araştırmadık tabii ki, planörle gezmenin ücretinin yüksek olacağını tahmin etmek güç değil. Como Gölü’nde ünlü sanatçıların evleri bulunmakta imiş. Bunlar arasında Versace, Madonna, George Cloney , Sylvester Stallone…..Planörle bu evleri tepeden görmek de ayrı bir atraksiyon olsa gerek.

Bizim Como Gölü gezimiz günübirlik olduğu için göl kenarında Como kasabası ile sınırlı kaldı. Göl kenarında Bellago’da görülmesi önerilen kasabalar yer almaktadır.

Como Gölü turistlerin ilgisini çeken güzel bir bölge. Yeşil, manzaralı, sakin, huzurlu. Mart ayında olmamıza rağmen bizim şansımıza hava güneşliydi ve çok rahat dolaşabildik. Como’ya saat 12’de ulaştık, akşam 18’de ayrıldık. Şehir merkezi, ara sokaklar, Duoma ve tekne gezisi yaptık. Bu sakin ve huzurlu yerde daha uzun kalmak isteyenler için çok sayıda otel seçeneği bulunmakta.

Son Söz

Günübirlik gezmek isteyenler için de Milano’dan çok sık tren ve otobüs seferleri bulunmaktadır. Kısaca Como Gölü’ne ulaşım kolay ve görülmeye değer. İtalya gezisinde bol miktarda tarih koklayıp, müze, sanat deneyiminin üzerine kuzeyde yeşil ve mavi dokusunu da görmek hoş oluyor.

Gitmeden önce yaptığımız araştırmalarda bir günlük Como gezisinin yeteceğini düşünmüştük. Ancak bahar sonu ve yazın gezecekler için ve zaman sorunu olmayan gezginlere bu bölgede en az bir gece kalarak çevredeki kasabaları da gezme ve füniküler ile tüm gölün manzarasını izlemelerini önerebilirim.

Ertuğrul Fırkateyni’nin Batışı-1890: Japon-Türk Dostluk Öyküsü

Yazan:

Nursen Kituara

25/09/2021

‘I am from Turkey’ dediğimde, birçok ülkede rastladığımız ön yargının aksine, beni eleştirmeyen, dışlamayan tam tersine kucaklayan bir ülke oldu Japonya. Aksine “Aaa… Bizim Türkiye ile yüzyıldan fazladır dostluk ilişkimiz var. Kushimoto’yu biliyor musun? Orada bir Türk gemisi batmıştı, onun anısına bir müze bile var” diye sohbeti koyulaştıranlar da oluyor. İki tarihi olayın Japon Türk dostluğunun temellerini oluşturduğunu öğrendim Japon dostlardan…

Ertuğrul Fırkateyni’nin batışından bir asır sonra ise Irak İran savaşı sırasında, Tahran’da mahsur kalan Japonları, zamanın Başbakanı Turgut Özal’ın THY uçağı ile tahliyesini sağlaması da iki ülke arasındaki dostluk ilişkisini iyiden iyiye sağlamlaştırmış gibi.

1890’da Ertuğrul gemisinin batışı ve onunla ilgili yaşananlar ve yakın tarihte 1985 yılında Iran’da mahsur kalanların kurtarılış hikayesi birleştirilip biraz hüzünlü, biraz da romantik bir filme dönüştürülmüş. Japon ve Türk işbirliği ile çekilen Türk oyuncularının da rol aldığı filmi Japon Mitsutoshi Tanaka yönetmiş, senaryoyu da Eriko Komatsu yazmış. Ben Japonya’da bu filmi izleme şansına sahip oldum. 2015 yılında çekilen filmin Türkiye’de yeterince tanıtılmadığını düşünüyorum. Filmin fragmanını paylaşayım, yazıyı okuyunca filmin ilginizi çekeceğini sanırım.

Ertuğrul gemisinden kurtarılan bir denizcinin erkek torunu ve Iran’da kurtarılan genç bir Japon kızı havaalanında karşılaşması ile kurgulanan hikaye bu dostluk öyküsünü anlatır.

Japon Türk dostluk temellerinin atılışını sağlayan Ertuğrul Fırkateyni’nin öyküsüne tarihsel akışı için kısa bir hatırlatma yapalım. 1887 yılında tahta çıkan Japon İmparatoru Meiji dostluk göstergesi olarak Sultan II.Abdülhamid’e hediyeler gönderir. İlk kez Osmanlı topraklarına Japon heyet adım atar. Osmanlı Sultanı da 1890 yılında karşılık olarak Uzakdoğu’ya iyi niyet ziyaretlerinde bulunmak üzere bir gemi hazırlatır. Deniz kuvvetlerinin bir gemisi ‘Ertuğrul Fırkateyn’ bu uzun yolculuğa hazırlanır. Japon İmparatoru Meiji’ye iyi niyet mektubu ve hediyeler sunulur ve karşılığında mektup ve hediyeler alınır.

Tayfun bu ülkenin kaderi geçmişte de günümüzde de yaşamımızı etkiliyor. Geminin dönüşü tayfun zamanına gelir, Japonların uyarılarına rağmen çıkar yola Ertuğrul gemimiz ve tayfunun yolundan kaçamaz. Wakayama şehrinin Pasifik Okyanusu’na açılan Kuşhimoto şehrinin karşısındaki Oshima Adası açıklarında batar. 609 kişilik mürettebattan 533’ü sularda kaybolur. Adanın halkı kendi canları pahasına mürettebatın bir kısmını kurtarırlar, tedavi ederler. Tayfun sonrası karaya vuran enkazdan kurtarabildiklerini toplarlar ve orada yıllar sonra da olsa müze inşa ettirip muhafaza ederler. Aradan 100 yılı aşkın bir zaman geçmiş olmasına karşın o değerler korunuyor ve hatta denizaltı araştırması hala sürüyor.

Müze binasının olduğu yerin hemen yakınında kayıpların anısına bir anıt yapılır ve kayıp denizcilerin isimleri de yazılır büyük plaketlere.

Tabi Atamızın heykeli ve ‘Yurtta Sulh Cihanda Sulh’ sözü Türkçe olarak yerini alır bu topraklarda.

Müzenin olduğu sokağa da Ertuğrul Sokağı adı verilir. Uzaktan bakınca çadıra benzeyen bir yapıda da Türkiye’yi tanıtan resimler, yazılar sergileniyor, Türkiye’ye özgü ürünler satılıyor. Ayrıca bu konuda büyük çaba harcayan bir dernek ve çalışanları özellikle tatil günlerinde gelen ziyaretçiler için Türk çayı hazırlıyorlar. Hatta açma ve simit yapıp çok makul bir fiyatla satıyorlar. Ancak pandemi nedeniyle faaliyetleri durduruldu iki yıldır. Bu konuda çaba gösteren dernek çalışanları gönüllülerden oluşan folklor grubu kurduklarını da duydum.

Kushimoto Belediyesi ile Mersin Belediyesi kardeş şehir olmuşlar. İki Belediye arasında personel ve öğrenci değişimi yapılıyor.

Yolumuz Japonya’ya düşer de bu arada Ertuğrul Fırkateyn’in battığı adaya ve müzeye nasıl ulaşırız dersek; Kuşhimoto’ya ulaşım için en yakın havaalanı Osaka KİX. Osaka şehir merkezinden Wakayama’ya express trenler var. Wakayama’dan Kushimoto’ya yine lokal trenlerle ulaşabiliyor. Kushimoto Wakayama’ya bağlı bir ilçe, Ertuğrul Fırkateyni’nin battığı yer ve müzenin olduğu yer ise Oshima Adası, adaya Kushimoto’dan motorla veya köprü ile ulaşım kolay. Adanın yerini de müzede yer alan haritadan görebiliriz.

Bu arada Wakayama’dan söz etmeden geçmeyelim. Wakayama Japonya’nin kırsalını da görmek isteyenler için ideal bir yer. Temiz denizi ve uzun sahilinde deniz keyfi yapabilir, her mevsimde değişik meyvelerini, Wakayama’ya özgü soya sosu ve likörünü tadabilirsiniz. Doğaseverleri ormanlarla kaplı dağları etkileyecektir. Bu arada Unesco DÜnya Mirasları Listesi’nde yer alanhaç yeri Shingon Budizmin merkezi Koyasan (Koya Dağı) tapınağı da Wakayama’da bulunmaktadır. Ayrıca özel olarak Kimiidera Tapınağı’nı da ziyaret edebilirsiniz. Wakayama ve Kimiidera Tapınağı hakkında daha detaylı bilgiyi Kimiidera Tapınağı yazımda okuyabilirsiniz. Özet olarak Japonya gezinize Osaka’nın yanı sıra Wakayama ve Ertuğrul Fırkateyni ziyareti ekleyebilirsiniz.

Japonya’da yıllardır yaşayan bir Türk olarak Wakayama ile birleştirerek zaman zaman Osima Adası’nı Ertuğrul Fırkateyni için ziyaret ettim. Atalarımızın kayıpları ve Japon halkının mürettebatı kurtarma çabaları duygulandırıyor beni. Asıl bu anıyı ve dostluğu yaşatmak için müze ve anıtlar yapmaları, özenle korumaları ve verdikleri önem yakından tanıdığım Japon halkına tekrar tekrar hayran bırakıyor beni.

Bu yazımda kısaca anlatmaya çalıştım, Ertuğrul Frıkateyni’nin batışı ve anısına yapılan kompleksi. Ancak Ertuğrul Fırkateyni’nin öyküsünü Sunay Akın o kadar açık ve sürükleyici anlatıyor ki, onun ağzından dinlemek isterseniz aşağıda yer alıyor videosu.

Gökçeada Gezi Rehberi: Güneşi En Son Uğurladığımız Topraklarımız

Yazan:

Tulay Yucel

28/08/2021

Gökçeada Türkiye topraklarında güneşin en son battığı Anadolu parçası, Deniz Tanrısı Poseidon’un atlarını dinlendirdiği, bereketli topraklarında bağları, zeytinlikleri, özgün mimarili evleri, asırlık çınar ağaçları, özgürce dolaşan keçileri ve koyunları, tertemiz denizi ve koyları, plajları ile gezilesi, görülesi bir ada…

Biz Gökçeada ve Bozcaada’yı aynı gezi programımıza aldık. İki tarihi Rum adasını karşılaştırmak istedik. İki ada da mutlaka görülmesi gereken, ancak coğrafi yapıları, kültürleri ve günümüze kalanları ile birbirlerinden farklı adalar…

Bozcaada’yı Bozcaada Gezi Rehberi linkteki yazımız ile detaylı gezebilirsiniz. Gökçeada gezinizin üzerine Bozcaada’yı da programınıza almak isteyeceksiniz.

İmbros adanın tarihi adı; 1970’den sonra ise Gökçeada adı verilmiş. Gökçeada Türkiye topraklarının en batı ucunda, çok stratejik bir nokta; Çanakkale Boğazı’nın girişinde yer alan Türkiye’nin en büyük adası. Adanın yüzölçümü 280 km2. Türkiye’nin en büyük adası desek de, gözümüzde büyük bir ada canlandırmayalım. 93 km kıyı şeridine sahip; kuzey-güney arası 13 km, doğu-batı arası ise 29,5 km uzunlukta…

Gökçeada Gelibolu Yarımadası’na 20 km uzaklıkta; en yakın komşu adaları da Bozcaada (Tenedos), Semadirek (Samothrake) ve Limni (Lemnos).

Adını Bereket Tanrısı İmbrassos’dan almış. Kuzey Ege’nin derin sularının, Achilles’in annesi Tanrıça Thetis’in İmbros – Semadirek arasındaki sarayını koruduğuna, İmbros – Bozcaada arasında ise Poseidon’un kanatlı atlarını barındırdığına inanılıyor. Kefalou ve Alykes isimli doğal limanlar sanki denizde yol alan gemileri Deniz Tanrısı Poseidon’un gazabından korumak için oluşmuş bu adada…

Niçin Gökçeada?

Türkiye topraklarında güneşin en son uğurlandığı ada,
Deniz, tarih, kültür ve yeme içme hepsi bir arada,
Tarihi M.Ö 3000’lere dayanan, stratejik önemi nedeni ile her dönem yabancı işgallerine açık bir ada,
Yıllarca adada yaşayan Rum nüfusun özenle baktığı adanın doğal taşlarından evleri, Arnavut kaldırımlı sokakları, korunmaya alınıp dokunun bozulmasına izin verilmemesi şansımız.
Özellikle Rum köyleri dolaşmaya, yemeğe, içmeye, konaklamaya ve kalan Rum nüfusu ile sohbete uygun bir ada.
Ulaşımı kolay ve keyifli bir gemi yolculuğu sunuyor.

Gökçeada Tarihi – Meraklısına

Gökçeada stratejik konumu nedeni ile tarih boyunca birçok hükümranlığın ilgisini çekmiş. Gökçeada gezimize başlamadan meraklılar için biraz tarihine değinelim. İsteyenler bu bölümü atlayıp doğrudan gezilecek yerlere geçebilir.

Yenibademli höyük kazılarında MÖ 3000’lere tarihlenen yerleşimlerden kalıntılar bulunmuş. Bu kalıntılar Çanakkale Müzesi’nde sergilenmekte. MÖ 500’lerde Atina şehir devletine bağlanan adada yerleşim Kaleköy tarafında iken, Roma hakimiyetinde ise halk güneye yerleşimi tercih etmiş. Bizans döneminde bölgede ticari faaliyeti artan Venedik ve Cenevizlilerin ilgisini çekmiş. Venedikliler ele geçirdikleri bu toprakları ikmal, vergi toplama ve tuz kaynağı olarak kullanmış.

1456’da Fatih tarafından Osmanlığı İmparatorluğu topraklarına katılmış, Limni, Taşoz ve Semadirek ile birlikte Gelibolu Sancağı’na bağlı yönetilmiş. Piri Reis haritasında Kala-i İmroz (Kaleköy) ve Kala-i İskinit (Dereköy) öne çıkıyor.

Kaleköy’ün ilçe merkezi olduğu Osmanlı döneminde tüm ahali Rum kökenli, Türkler sadece adadaki Osmanlı memurları olarak yerleşmişler, adada bulunan en eski Türk mezar taşı 1768 tarihlenmekte.

İmbros Balkan Savaşı sırasında İtalyan, 1. Dünya Savaşı sırasında İngiliz, kısa bir süre de Yunanistan egemenliğinde kalır. 1912 tarihinde Osmanlı donanması ile Yunan donanması arasında İmroz Deniz Muharebesi yapılır. İki taraf da kazandığını iddia eder ancak Osmanlı Ege’deki tüm adaları kaybeder. Çanakkale Savaşları sırasında İngilizler havalimanı inşa eder ve ada müttefiklerin karargahı haline gelir. Bu arada Eşelek Köyü yakınlarındaki göl ise, İngilizlerin birliklerine tatlı su elde etmek için dereleri bir araya toplayarak oluşturdukları göletin kalıcı hale gelmesi ve günümüzde doğal bir göle dönüşmüştür. Sevr Anlaşması’nda Bozcaada ile birlikte Yunanistan’a bırakılır. Nihayet 1923 yılında Lozan Anlaşması ile Gökçeada ve Bozcaada Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılır. Ancak Lozan Anlaşması’nda yer alan özel hüküm ile Gökçeada ve Bozcaada’da yaşayan Rumlar mübadeleye zorunlu kılınmaz ve hakları korunur.

Bir zamanlar on dört binin üzerinde Rum’un yaşadığı İmbros, günümüzde 10.000 civarında toplam nüfus içinde sadece çoğunluğu 70 yaş üzeri 300 civarında Rum’un yaşadığı bir ada. 1960’ta Kıbrıs’taki olaylar sonrası adada Türkleştirme politikası başlar, Anadolu’nun çeşitli yörelerinden Türk aileleri adaya yerleştirilir. 1965 yılında adada yarı açık cezaevi açılması adadaki sosyal yaşam etkiler, hırsızlık, tecavüz, talan olayları başlar.

Okullarda, 1964 yılına kadar yarım gün Rumca yarım gün Türkçe eğitim verilirken, bu tarihten sonra Rumca yasaklanıyor, Rumlar başta Yunanistan olmak üzere dünyanın her yerine dağılmaya başlar, 1974 Kıbrıs Harekatı sonrası bu göç hızlanır.

1960’lara kadar yoğun Rum nüfus nedeniyle bağcılık, şarap üretimi, zeytin ve (koyun ve keçi sütünden yapılan) peynir üretimi öne çıkıyor ancak Rumların adayı terk etmeye başlamasıyla, sahip oldukları koyun ve keçiler doğaya salınırlar, 50 yıldır bu hayvanlar serbest dolaşıyorlar, açıkta barınıyorlar, onlara tehdit oluşturacak vahşi hayvanların olmamasının yanı sıra, adanın bitki örtüsü de beslenmelerine ve korunmalarına uygun yapıda. Yılda bir kez toplanıp işaretleniyorlar. Zirai mücadele için adaya 1982’den bu yana keçi girişi yasaklanmış. Adada halen 8-9 bin civarında keçi, iki katı kadar koyun bulunuyor. Ancak bu hayvanların ırkları yeterince beslenememeleri nedeniyle küçük yapılı hale gelmiş. Kendilerine güvenle yalnız veya gruplar halinde dolaşan keçiler, koyunlar her an karşınıza çıkabilir.

Adanın coğrafi yapısı da değişik, %77’si dağlık, engebeli ve volkanik kütlelerden oluşuyor.

Ege Denizi’nin en fazla temiz su kaynağına sahip adası Gökçeada. Küçük bir ada olsa da üzerinde üç baraj var. Adada su kaynakları denizle ve göletlerle sınırlı değil. Marmaros Şelalesi de ilgi çeken yerler arasında. Ormanlık bir alandan geçilerek ulaşılan şelalenin suyu 38 metre yükseklikten aşağıya süzülüyor ve ilginç bir görüntü bırakıyor.

Adanın su kaynaklarının bolluğu nedeni ile organik tarım potansiyeli yüksek. Tarih boyunca süren bağcılık ve zeytincilik günümüzde de üretimi devam eden ürünler. Arıcılık da önemli gelir kaynakları arasında. Adanın derin suları da balıkçılık için önemli fırsat yaratıyor. Ayrıca turizm potansiyeli de yüksek adada, bu alanlara daha çok yatırım ve destek gerekirken maalesef adada uygulanan politika ile nüfusunun çoğunluğu işçi ve memurlardan oluşmakta.

Ulaşım

Ada’nın ulaşımı doğal olarak deniz yoluyla sağlanmakta. Yaz dönemi daha sık olan vapur seferleri, kış dönemi hava koşulları nedeniyle azaltılmakta, zaman zaman iptaller de olmakta. Arabalı vapur Çanakkale Kabatepe Limanı’ndan kalkmakta, 75 dakika sürmektedir. Yukarıdaki haritada Çanakkale limanından ulaşım görünmekle beraber daha önceki yıllarda buradan kalkan deniz otobüsleri seferler son yıllarda yapılmamaktadır. Bu arada Kabatepe Limanı’nda çam ormanları içinde deniz kenarında bir milli park olduğunu hatırlatalım. Feribot beklerken zamanınız olursa sadece limana beş dakika uzaklıkta ve feribotu görebileceğiniz parkta zaman geçirebilirsiniz. Biz feribot beklerken kahvemizi bu parktaki kafede içtik.

Ada içi ulaşıma gelirsek adada arabanın gerekli olduğunu belirtmeliyim. Kuzu Limanı’nda feribottan indiğin andan araba ihtiyacı başlıyor. Biz Gökçeada programımız öncesi Assos ve Bozcaada’yı gezmiştik. Bozcaada’yı arabasız gezebilmek mümkün iken, Gökçeada için mutlaka araç gerekiyor. Adada asıl gezilecek yerler merkezde değil, her biri birbirinden farklı dokudaki Rum köyleri ve koyları gezmek demek Gökçeada gezisi. Mesafeler birbirinden uzak olmasa da araçsız toplu ulaşım ile gezmek kolay değil.

Konaklama

Adada konaklama seçeneklerini dikkatli seçmek gerekiyor. Ada merkezinde veya köylerde kalınabilir. Öncelikle bizim deneyimizden söz etmek istiyorum. Ada hakkında fikrimiz yoktu ve köylerin bu kadar renkli ve özel olduğu konusunda bilgimiz yoktu. Otelimizi bir arkadaşımızın önerisi ile merkezde ayırttık. Merkezin önemli, köylerin ise kısa sürede gezilecek yerler olduğunu düşünmüştük. Ancak adaya ulaşıp, merkezde gezilecek yer olmadığını asıl ada keyfinin köylerde ve koylarda çıkartılacağını anlayınca bir gece merkezde kalıp sonraki iki gecemizde Zeytinliköy’de İmroz Yeşil Ev Otel’ de kalmayı tercih ettik.

Merkezdeki otelimiz klasik üç yıldızlı, çok katlı adaya özgü ruhu olmayan bir otel idi. Gökçeada’da adaya özgü bir otel arayanların mutlaka Rum köylerinde kalmasını önereceğim. Köyleri tek tek gezerken konaklama seçenekleri olan köylerden söz edeceğim. Bu arada 1960 yılı sonra kurulan köylerin bazılarında ev pansiyonculuğu da yapılmakta.

Gezelim Görelim

Biz Gökçeada’ya 3 gece ayırdık. İlk gün sabah erken Bozcaada’dan yola çıktık. Çanakkale’de Kabatepe’den kalkan feribot, adanın kuzeyinde Kuzu Limanı’na yanaştı. Gökçeada merkezi Kuzu Limanı’ndan 7 km uzaklıkta.

Feribottan iner iner inmez merkeze doğru yola çıktık. Merkezdeki otelimiz yaya trafiğine kapalı, kafelerin, dükkanların olduğu merkeze göre iyi konumda bir sokaktaydı. Otelimize eşyalarımızı bırakıp önümüzdeki yarım günü ve akşamı değerlendirmek istedik. Otel sahibinin bir köye veya plaja gitmemiz önerisi merkeze zaman ayırmamız gerekmediğini ortaya çıkarttı.

Ada’da ilçe merkezi dışında 9 köy var: Bu köyler içinde Kaleköy, Eski Bademli, Zeytinliköy, Tepeköy, Dereköy tarihi olarak yıllarca Rumların yaşadığı, günümüzde hala bu kimliğini ve mimarisini koruyan, sayıları çok az kalsa da hala Rumların yaşadığı köyler. Kalan dört köy ise; Yeni Bademli, Uğurlu, Eşelek, Şirinköy ise ada tarihi bölümünde bahsi geçen adanın Türkleştirilmesi politikası ile 1960’lardan sonra devlet eli ile kurulup, ada dışından nüfusun getirilip yerleştirildiği köyler.

Gökçeada gezimizde özellikle Rum köylerini tek tek dolaştık, anıt çınar ağaçlarını gördük, çamaşırhanelerini gezdik, çiçeklerle süslü taş evlerin arasında, parke taşlı sokaklarında yürüdük, kahvelerini içtik, yemeklerini yedik, tavernasında eğlendik. Ancak sonradan oluşturulan köyler ilgimizi çekmedi.

Yeşil Ev Otelin hazırladığı detaylı ada haritası eşliğinde dolaşmaya başlayabiliriz.

Zeytinli Köyü (Ayia Theodori)

Adada ilk köyümüz, ilçe merkezine 3 km. uzaklıkta, bir tepenin yamacında, zeytin ağaçları arasında kurulmuş, hala daha çok Rum vatandaşlarımızın yaşadığı Zeytinliköy oldu. Yaz kış adanın en çok ilgi gören köylerinden biri.

Bir ana cadde üzerine sıralanmış birçok ev ve kafeler, arada bol çiçekli birkaç sokaktan oluşuyor köyün hepsi. Girişte köyün otoparkında arabamızı bırakıp yürüyüşe başlayabiliriz. Hemen sağda köyün kilisesi yer alıyor. Kilisenin hemen yanında Rum İlkokulu, okulun önünde Patrik Bartholomeos çocukluğunu temsil eden kitap okuyan bir çocuk heykeli. Gökçeada doğumlu, evi de Zeytinliköy’de olan Patrik Bartholomeos halen İstanbul Ortodoks Patrikhanesi Patriği ve İstanbul Başpiskoposudur.

Okulun önünden yumuşak yokuştan tırmanmaya başlıyoruz. Yokuşun sonlarına doğru küçük bir köy meydanı kenarlarına kafeler sıralanmış. Adanın meşhur dibek kahvesi meydan kafelerinde içilebilir. En ünlü dibek kahvecisi Madamın Dibek Kahvesini yıllarca Madam işletmiş ve köyün en ünlü markası olmuş. On yıl önce ölünce oğlu Kosla devralmış annesinin mirasını bir süre, onun da ölümü ile bu yaz gelini Yunanistan’dan gelerek açmış kahveyi. Köyün diğer ünlü markası Hristo’nun mekanı imiş. Zeytinliköy’e sakızlı muhallebi ve tatlıları getiren ve marka olan Hristo’nun yeri de kendisinin ölmesi ile kapanmış. Köyün diğer kahvelerinin işleticilerinin çoğu Zeytinliköy’ü terk etmeyen yaşlı Rumlar, dibek kahvesini herhangi bir kahvede içebilirsiniz.

Köyde Gökçeada şarabı tatmak isterseniz şarap evleri de hizmet sunmakta.

Renkli, canlı, çiçeklerle süslü, Arnavut kaldırımlı sokaklarında dolaştık Zeytinliköy’ün.

Bu şirin köyden sadece dibek kahvesi içip ayrılmak yerine köyün havasını daha uzun süre koklamak, akşam yemeğini orada yemek istedik. Yol üzerinde Yeşilev Otel’in restoranına oturduk. Bu şekilde Yeşilev’in işletmecisi Sema Hanım ile tanıştık. İstanbullu matematik öğretmeni Sema Hanım ve özel sektörde yönetici eşi her yıl tatillerini geçirdikleri Zeytinliköy’de önce bir ev almışlar daha sonra evlerini butik otele çevirmişler. Son yıllarda iki yeni yer daha eklemişler. Otellerinin biri köyün girişinde ve karşısında kafe restoranı bulunuyor. Biz akşam yemeğimizi bu küçük, sevimli, yeşiller içerisindeki restoranda yerken, merkez yerine böylesine doğal bir ortamda geceleme kararı aldık. İlk akşamdan Sema hanımın elleri ile yaptığı adanın geleneksel yemeği oğlak tandır ve tadına doyulmaz çıtır mantısını tattık. Sonraki iki gün bu şirin otelde geceleyip, Sema hanımın kahvaltıları ile güne başladık.

Köyde başka konaklama seçenekleri de bulunmakta. Meydanda Zerdali Butik Otel köyün en büyük oteli, Son Vapur Oteli aynı anda çok kaliteli balık restoranına da sahip biz denemedik ancak güzel referansları bulunuyor.

Kaleköy

Gökçeada gezinizde uğramadan geçilemeyecek diğer Rum köyü Kaleköy. İlçe merkezine 4 km uzaklıkta ve Gökçeada’nın en eski köyü. Köy iki bölümden oluşuyor; Aşağı ve Yukarı Kaleköy.

Yukarı Kaleköy’de, tam tepede adanın en eski tarihi yapısı İskiter Kalesi bulunuyor. Cenevizliler tarafından inşa edilen kalenin surları halen ayakta, bu bölgede 9 manastır, tarihi kilise, çok sayıda Rum evi yer alıyor. Gökçeada gezginleri için asıl olmazsa olmaz bu tepede güneş batırmak. Kale surlarının yanında tam tepede, Semadirek Adası’na karşı Poseidon Restoran’da günü sonlandıralım. Restoran, olağanüstü manzarası, lezzetli mezeleri ve son derece kaliteli servisi ile bir akşamı ayırmanız gereken bir yer. Ancak yoğun sezonda ve hafta sonunda mutlaka önceden rezervasyon yapmak gerekiyor bu özel yer için. Biz ikinci gecemizi Poseidon Restoran’a ayırdık, yaz sezonu başı ve hafta arası olmasına rağmen bir gün önce zorlukla yer bulabildik.

Olur ya Poseidon Restoran’da akşam yemeği için yer bulamazsanız Aşağı Kaleköy’de sahilde restoranlar arasında seçim yapabilirsiniz.

Bu arada Yukarı Kaleköy’de Mustafa’nın Kayfesi’nden de söz etmemek olmaz. Güneş batışını izlemeye çıkmadan önce yeşillikler içinde, Eski ve Yeni Bademli manzarası karşısında çınar ağaçları altında kahvenizi içebilirsiniz.

Aşağı Kaleköy 20.yy’ın başında buharlı gemilerin yanaşma yeri, adanın dışarıya açılan kapısıymış. Bugün gemiler Kuzu Limanı’na yanaşıyor ancak tarihi limanı burası. Bu limanda tüm ada halkı bir ibadet gibi bayramlık giysileriyle gemiyi beklermiş. Bugün gemiler yanaşmasa da Aşağı Kaleköy sahil kenarında yerleşim olan tek Rum köyü. Adanın ruhunu hissedeceğiniz, hem deniz kıyısında konaklamak, hem de akşam yemekleri ve eğlenmek için en hareketli yeri.

Eskibademli Köyü (Gilyky)

Eski Bademli adanın balkonu. Kaleköy gibi Eski Bademli de güneş batışı manzaralı, adanın bütün eski köyleri gibi o da tepelere kurulmuş.

Köy ilçe merkezine 4 km uzaklıkta. Diğer Rum köyleri gibi adanın doğal taşlarından yapılma evleri görülmeye değer, köyün taş yollarında kendi adımlarınızı duyarsınız sadece. Köyün içine girince önce en güzel manzaralı restoranında sabah kahvemizi içtik. Akşam yemekleri için de düşünülebilecek bir restoran. Restoranın yanındaki eski okul şu anda otele dönüştürülmüş, köyün girişinde yine kilise yer alıyor. Köyün sevimli sokaklarında yürümeye devam ettik. Yine yüksek tepede sevimli, manzaralı küçük kafeler misafirleri davet ediyor.

Köy sokaklarını ağır ağır dolaştıktan sonra tarihi anıt çınar ağacı ve çamaşırhaneye yöneldik. Çınar ağacının yanındaki çamaşırhane köyün kadınlarının belirli çamaşır günlerinde toplanıp, hep birlikte çamaşır yıkayıp, piknik havasında sosyalleştikleri bir alan olarak kullanılmış yıllarca. Tüm Rum köylerinde böyle çamaşırhaneler kurulmuş. Çamaşırhaneler genellikle çeşme kenarında tek katlı, kapısız, içinde ocak, su olukları ve çamaşır dövmek için taş bulunan yapılar.

Eski Bademli’de paskalya için kuzu doldurma geleneği olduğunu da öğrendik. Ayrıca Eski Bademli de misafirlerine konaklama için butik otel ve pansiyon hizmetleri veriyor ada halkı.

Biz ayrıca çamaşırhane yolundan devam edip Gökhan’ın Bal Çiftliği’ne ulaştık. Yıllarca İstanbul’da yaşayan Gökhan Bey, baba topraklarına dönüp bal üretimine başlamış. Bizi önce bal üretimi ve ürünleri konusunda bilgilendirdi. Bu doğal ortamdan gönül rahatlığı ile bal, polen ve propolis aldık.

Tepeköy (Agridia)

Adadaki tüm Rum köylerinin yerleşim yerleri yüksek noktalarda. Doğal olarak tüm tarihi boyunca, korsanlar ve başka devletlerin işgali endişesi ile yaşayan halk deniz kıyılarına değil tepelere kurmuşlar yerleşim yerlerini. Adanın en yüksek yerleşim yerine 17.yy’da Tepeköy kurulmuş. İlçe merkezine uzaklığı 10 km. civarında. Adada Rum vatandaşlarımızın halen yoğun yaşadığı köylerden biri.

Her yıl 15 Ağustosta Rumlar tarafından kutlanan Meryem Ana etkinliklerinde dünyanın dört bir tarafından Rumlar Tepeköy’e akın ediyor.

Bir akşam üzeri gittiğimiz köyde taş evlerin, zakkumlar arasında Arnavut kaldırımlı sokaklarında dolaştık. Diğer yandan tavernaları ile ünlü bu köyde bir akşam geçirmek niyetindeydik. Köyde üç taverna bulunuyor, ünlülerden biri Barba Yorgo’nun tavernası ve şarap evi. Şaraplarını tadıp, canlı müzik eşliğinde eğlenilecek bir taverna olarak öneriliyor. Ancak biz Angelikis’in Tavernasını tercih ettik. Köyün meydanında, son derece lezzetli yemekleri, Rum ve Türk havaları eşliğinde son derece güzel bir gece geçirdik. Tavernanın sıcakkanlı sahibi Angelikis’in misafirleri olarak masamıza ilgisi de yediklerimize, içtiklerimize ayrı bir tat kattı. Gecenin sonunda kırılan tabaklar eşliğinde sirtaki çalarken, komşu adalarda bir tavernadaymışız gibi bir duyguya kapıldık. Pandemi döneminde ülke dışında bir gece yaşıyormuş havası iyi geldi bize.

Tepeköy’de diğer bir mekan ise Pınarbaşı, köye doğru tırmanırken sola dönmeden, düz devam edince adanın en güzel manzaralı bir köşesi karşımıza çıktı. Koruma altındaki asırlık çınarlar buraya ayrı bir güzellik katıyor. Öncelikle 625 yaşında olduğu tahmin edilen anıt çınar ağacını ziyaret edip, bir ailenin işlettiği müthiş manzaralı kahvesinde sıcak, soğuk içecekler, gözleme, pide eşliğinde manzaranın keyfini çıkartıp Tepeköy’e geçmenizi öneririz, biz öyle yaptık.

Dereköy (İskinit)

Gelelim adanın en hüzünlü köyüne. Gezimizde öncelikle yukarıda bahsettiğimiz tüm köyleri keyifle dolaştık, birinde geceledik, üç akşam yemeğimizi de köylerde yedik. Dördüncüsünde adım adım sokakları dolaşıp, balkon manzarası seyredip, bal çiftliğini dolaştık. Sokaklarında adımlarken içimizi burkan, görmeyi en sona bıraktığımız Dereköy oldu. Adanın en eski köylerinden, ilçe merkezine 16,5 km. uzaklıkta bu köy.

1950-60’lı yıllarda nüfus ve hane olarak Türkiye’nin en büyük köyü; 1.950 hane, 3.000 nüfus, büyük kilise, çok sayıda manastır, iki sinema, kuyumcu, zeytinyağı fabrikaları ve tavernası ile,

Bugün sadece 25 Rum aile ve çok sayıda Güneydoğulu aile virane evleri ile harabe köyde yaşıyor. Hüznün adası adı en çok bu köyde belli ediyor kendini. Tüm Rum köylerinde karşılaştığımız çamaşırhanelerin en büyüğü burada, kilisesi de diğer binalara göre daha iyi durumda görünüyor.

Koylar, Plajlar

Gökçeada bir çok irili ufaklı koyu bünyesinde barındırmakta. Adadaki uçsuz bucaksız bakir plajlar, sahil ve deniz temizliği açısından Türkiye’nin en iyileri arasında ve hepsi de mavi bayraklı. Sürekli rüzgar esen adada, rüzgarın ters istikametinde denize girilecek bir sahil mutlaka vardır. Ada rüzgarı sörf tutkunlarının da ilgisini çekiyor adaya.

Denize girmek isteyenlerin en fazla ilgi gösterdiği yerler; Aydıncık Plajı, Laz Koyu, Gizli Liman, Kuzu Limanı ve Yıldızkoy’dur.

Biz üç günlük ada gezimizin bir gününü denize ayırdık. Plaj tercihimizi de en popüler olan Aydıncık Plajı’ndan yana kullandık. Altın renkli kumlu, 1200 metre uzunluktaki sahilde beklentimizin üzerinde sıcaklıkta bir deniz ile karşılaştık. Plajda şemsiye ve şezlong kiralanabiliyor ve plajdaki restoranda da yeme içme için zengin alternatifler bulunuyor. Aydıncık plajı özellikle sörf tutkunlarının da tercih ettiği plaj.

Diğer plajları ise tüm ada turu yaparken tek tek dolaşsak da deniz suyu ve plaj testi yapmadık. Laz Koyu da oldukça popüler plajlar arasında. Gizli Liman ise çok geniş bir sahil ancak tesis bulunmamakta. Kuzu Limanı Feribot İskelesi’nin yanında adanın kuzey doğusunda yer almaktadır.

Gökçeada Türkiye’nin ilk ve tek sualtı parkına (Yelkenkaya-Yıldızkoy arası) ev sahipliği yapıyor. Dalış meraklıları için de uygun bir mekan ada. Ada çevresinde pek çok batık bulunuyor.

Tuz Gölü

Aydıncık sahilinde plaja 1-2 km uzaklıkta Tuz Gölü’nü ziyaret etmeden geçmeyelim. Araba ile kıyısına yaklaştığımız ve bembeyaz renkte görmeyi düşündüğümüz Tuz Gölü’nden çıkıp, bize doğru gelenleri görünce şaşırmadık diyemeyeceğiz. Her mevsim bu renk olmuyormuş. Yaz aylarında sıcaklarla birlikte suyun kurumasıyla Tuz Gölü’nde siyah renkli çamur oluşuyor.

İçerdiği kimyasal bileşenleri romatizma, sedef ve kireçlenme gibi rahatsızlıklara iyi gelen şifalı sulara biz dalamadık, sabahtan önce bu sularla tedavi olup sonrası plaja gitmek daha iyi olabilirdi. Dönüş yolunda çamura bulanmayı göze alamadık doğal olarak.

İnsanların, kuş ve diğer hayvanların tuz ihtiyacını karşılayan göl, pek çok canlı türü için de beslenme alanı oluşturuyor. Göç eden pelikan, flamingo, yaban ördeği ve kazı gibi kuşlar da değişik dönemlerde bu gölde konaklamaktalar. Bizim bulunduğumuz dönemde çok sayıda flamingolar göl keyfi yapıyorlardı.

Kaşkaval Burnu (Peynir Kayalıkları)

Kuzulimanı’nın doğusunda, üst üste sıralanmış kaşar peynir kalıplarını andıran ilginç kaya oluşumlarıyla dikkat çekiyor.

Bu kayalıklar karadan görünmüyor, ancak tekne ile denizden görülebiliyor. Adanın görsel güzelliğe sahip doğal oluşumlarından biri. Kayalıkların efsanesini de paylaşalım; Sayısız keçi ve koyuna sahip olan zengin, inatçı, cimri ve yaşlı bir kadın, cennete gidebilmek amacıyla bir çok yuvarlak kalıp peynir yapmış ve bunları üst üste sıralamış. Ama kimseyle paylaşmamış. Tanrı ona kızmış ve cezalandırmış. Mart ayının birinde, yağmur, kar ve şiddetli rüzgarlar göndermiş yaşlı kadının üzerine. Kadın ve peynirler donmuşlar. Peynir kalıpları taşa dönüşmüş. Kayalara da peynir kayaları adı verilmiş.

Adada yeterince gezmeye zamanı olanlar için iki yerden daha söz edebiliriz. Biz zaman bulamadık buralar için.

Karayolları Çeşmesi

Adanın gözde piknik alanlarından biri, ilçe merkezine 22 km. uzaklıkta. Yaz kış çeşmesinden akan su ve çınar ağaçları ve çevresindeki ormanlık alan ile güzel bir piknik alanı.

Kaya Mezarı

Kokina mevkiinde, ilçe merkezine uzaklığı 18 km olan kaya içerisine oyulmuş iki kişilik kaya mezarı da adaya özgü görülecekler arasında. Mezarın yaşı tam olarak bilinmemekte, Roma Dönemi’ne ait olduğunu tahmin edilmektedir.

Gökçeada ilçe merkezi, ruhu hala yaşatılan Rum köylerinden sonra tam bir hayal kırıklığı idi bizim için, bu nedenle en son yazıyorum.

İlçe Merkezi (Gökçeada, Panayia)

İlçe merkezi tüm resmi daireler ve alışveriş mekanları bulunan ve beş mahalleden oluşan yerleşim yeri. Biz gezginler için adaya özgü değişik çekici gelen şeyler yazamayacağım merkez için. Klasik bir Anadolu kasabasından farklı bir doku ile karşılaşamadık. Rum köylerinin düzenli, bakımlı, temiz sokaklarından sonra sokak aralarının düzensizliği ve toplanmamış çöpleri ve inşaat artıkları gözümüze daha fazla battı diyebilirim. Sokaklarında kısa bir tur attıktan sonra lokantalarında oğlak tandır, gözleme, efi kurabiyesi yiyip, adaya özgü ürünlerin alışverişini yapabilirsiniz.

Yeme-İçme

Sulak ada, verimli topraklar, zeytincilik, bağcılık, organik tarım, özgürce dolaşan, kekikle beslenen keçiler, koyunlar, adanın derin sularından çıkan 180 civarında deniz ürünleri çok çeşitli lezzetler sunuyor sofralarımıza. Zengin Rum mutfağının, Türk mutfağı ile harmanlanması ile ortaya çıkan tatları anlatamayacağım, mutlaka tatmak lazım diyebileceğim.

Biz en ünlü restoranlarda adanın lezzetlerini tatmak istedik. Köyleri tanıtırken bahsettim ancak bu başlık altında özetlemek istersek; sabah kahvaltılarımızı Zeytinliköy Yeşil Ev Otel’de yaptık, dibek kahvemizi ve adanın meşhur oğlak tandırını Zeytinliköy’de tattık. Oğlak tandırını mutlaka denemelisiniz, merkezde oğlak tandırı yapan restoranlarda ya da köylerde yemeklerinizde de menüde varsa kaçırmayın.

Türkiye’nin en batısında akşam güneşini batırmak için ilk tercihimiz Poseidon Restoran oldu. Ağırlıklı deniz ürünleri ve zeytinyağlı mezeler son derece lezzetli, servis çok kaliteli. Et yemekleri seçenekleri de bulunmakta Poseidon Restoran’da, bir iki gün önce rezervasyon yaptırmayı unutmamanızı hatırlatalım. Poseidon’da yer bulamazsanız Aşağı Kaleköy’de sahilde balık ve et restoranları, kafeler, barlarda güzel bir gece geçirebilirsiniz. Gün batımına karşı yemek yemekte ısrarlı iseniz Eski Bademli de Günbatımı Restoran’da hem Kaleköy hem güneş batımı manzarası yemeklerinizde eşlik edecektir size. Zeytinliköy’de Son Vapur Restoran da balık ürünleri için tavsiye edilen restoranlar arasında. Ege Denizi’nde adada bir Rum tavernasında yemek yemeden olmaz derseniz Tepeköy ilk adres. Barbo Yorgo’nun kendi adı ile ürettiği şarapları sunduğu taverna, köy meydanında Angelikis’in Tavernası diğer bir seçenek. Angelikis’in Tavernası’nın yanındaki Meraklis köyün üçüncü tavernası. Seçim sizin artık.

Alışveriş

Gökçeada’da yemek içmek ile yetinmeyip, yanımızda da götürmek isteyeceğimiz doğal ürünler mutlaka olacaktır. Zeytincilik ile ünlü adamızdan zeytin ve zeytinyağları, ev yapımı çok çeşitli reçeller, bal, zeytinyağlı sabun, özgür keçilerin sütlerinden keçi peyniri, yerel üretim şaraplar bunlar arasında.

Adada Bozcaada kadar markalaşmış şarap üreticisi olmasa da yine de adanın üzüm bağlarının şaraplarından alabilirsiniz. Tepeköy’de kendi markası ile şarap üreten Barba Yorgo Şarapları ve Nusret Bey Şarapları markalı alabileceğiniz şaraplar. Son yıllarda adada yerel şarap üretimi artmakta. Merkezde Meydani Pastanesi, Madam Eftelya’nın tarifi ile ürettiği Efi bademli kurabiyeleri de Gökçeada için markaya dönüştürmüş.

Son Söz

Pandemi arasında üç gece kaldığımız Gökçeada hafızamda çok özel bir yere kaydoldu. Gerek adaları, gerekçe tarihi köyleri gezmeyi özellikle severim. Her köşesinde tarihten izler kazınmış, terk edilmek zorunda kalınmış evler, sokaklar daha bir hüzünlendiriyor insanı. Adalara ve köylere ilgime rağmen bunca yıldır Gökçeada hakkında ne coğrafi ne tarihi olarak bilgi sahibi olmamam en çok beni şaşırttı. Arkadaşlarım sayesinde bir şekilde gezi programıma giren Gökçeada her anlamda hayran bıraktı kendine.

Sulak, verimli topraklarında asırlık anıt çınar ağaçları serinliğini, gölgesini, yine asırlık zeytin ağaçları, üzüm bağları, derin sularında çok çeşitli deniz canlıları, özgür dolaşan keçileri ürünlerini sunuyor.

Bakir, doğal, tertemiz serin suları, rüzgar sörfüne elverişli koyları ile ister tarih kültür turu, ister deniz-plaj tatili, isterseniz yeme içme turu, ya da hepsi bir arada Gökçeada’da. Henüz bu özel adayı keşfetmeyen gezginler için halen bakir, halen uygun fiyatlı, halen karmaşadan, kalabalıktan uzak bu adayı programlarına almalarını önermekten başka söz söyleyemem.

Adaya veda ederken; İlkbahar, sonbahar, yaz, yine, yeniden geleceğim Gökçeada.

Gazipaşa Korubaşı Kültür Evi’nde Zamanda Yolculuk

Yazan:

Salim Koc

16/08/2021

Müzeleri, zaman ile mekanı birleştiren, tarihsel ve kültürel belleği gözümüzün önünde sergileyen birer zaman makinaları gibi düşünmüşümdür. Bu tür ortamlarda beyninizin boyut değiştirdiğini, algılarınızın zaman içerisinde gidip geldiğini hissedersiniz. Yeter ki kendinizi zamanın rüzgarına özgürce bırakın.

Bazen basit bir giysi, bir takı, küçücük bir kap, bir el aleti ya da zamanın zevklerini yansıtan renkler alır götürür sizi. Kendinizi iyi kaptırmışsanız bir süre dolaşırsınız o zaman diliminde. Çoğu kez gezdiğim bir müzenin dinlenmek için ayrılmış mekanına kendimi attığım olur. Bu tarihsel yolculuğun tadını biraz da oturarak çıkarmalıyım. Biraz içe dönmeli o anların hemen bitmemesini, yaşadığım anla bağlayarak etkisinin bir süre daha devam etmesini sağlamalıyım diye düşündüğüm olur.

Küçüklü büyüklü, bazen de görkemli ve ünlü müzeler de gezmişliğiniz vardır. Paris’e gidenler Louvre; Londra’ya gidenler British; ya da Newyork’a gidenler Metropolitan’ı gezmeden dönmezler. Tam anlamıyla gezebilmek için bu müzelerin bazılarına bir günün yetmediğini biliriz.

Son yıllarda Türkiye’de özel müzeciliğin bir yandan güzel örneklerle gelişmekte olması mutluluk verici. Büyük kentlerimiz dışında küçük kent ve kasabalarımızda da gezmeyi ve destek olmayı hakkeden çok başarılı müze örnekleri var.

Bir müzeyi ya da bir kültür evini ya da bu tür mekanları asıl anlamlı ve eşsiz kılan; büyüklüğü, sergilediği eşya sayısı, bütçesi ya da ne tür gelişmiş yöntemlerle korunduğu değildir. Her şeyden önce bir toprağın tarihinin, kültürünün ve sosyal yapısının değerlerini, eserlerini ya da özgün varlıklarını yine aynı toprak üzerinde sergileyebiliyor mu; sizi doğru ve anlamlı bir şekilde bilgilendirebiliyor mu; sizi zamanda gezdirebiliyor mu; bir tek objenin önünde bir süre de olsa durup düşünmenizi ve düşünürken de bazen duygulanmanızı sağlayabiliyor mu; işte bunun çok önemi var. Aynı toprağın üzerinde tarihte yolculuk yapmak, tıpkı o toprağın endemik bir kır çiçeğini koklama hissi veriyor.

Bir süre önce Antalya’nın Gazipaşa İlçesi’nde Korubaşı Mahallesi Özel Kültür Evi’ni ziyaret ettik. Ziyaretimiz öncesinde Kültür Evi’nin kurucusu Hikmet Özkaynak öğretmenimiz ile de tanışabilsek ne güzel olur düşüncesi ile önceden aradık. Büyük zarafet ve özenle örnek bir Cumhuriyet Kadını tavrı ile bizleri karşılayan Hikmet Hanım aynı zamanda Cumhuriyet Kadınları Derneği Antalya Konyaaltı Şubesi Başkanlığı görevini de yürütmekte imiş.

Kültür Evi, beş dakikada gezip çıkılacakmış gibi görünen o mütevazı ortam; üzerindeki yaşam kokusu; insan eli değmişliği; yörenin bir dönemki yaşamının nasıl da zorlu koşullar içerdiğinin ve kendine has kültürünün izleri ile bizleri aldı götürdü.

Sergilenen eşyaların nasıl toparlandığının öyküsünü anlatıyor Hikmet Öğretmenimiz. Kendi ailesine ait eşyalara bölge halkından toparladığı eşyalar eklenmiş; sonra sergilenmesi için bağışlanan birçok eşya, araç ve gereçler de eklenince ortaya işte böyle bir kültür evi çıkmış. Aileye ait küçük bahçe evi şimdi kültür evi olmuş. Gönlün sığdığı yere gövde de sığarmış ya; Hikmet Öğretmen, o Cumhuriyet Kadını o mütevazı mekana ne çok gönül zenginliği sığdırmış. Algıda seçicilik mi dersiniz bilmem ama beni ilk etkileyen şey renkler oldu. O eski dokumalardaki ya da gelin kıyafeti olmuş o eski kumaşın desenlerindeki renkler sanki dün dokunmuş gibi gözlerinize bir ziyafet sunuyor.

Antalya’nın bu bölgesinde, yaylalarında, kimi zaman yerleşik ve kimi zaman da göçer yaşamında insanımızın nasıl giyindiğini, giydiği elbisenin kumaşını nasıl ürettiğini, evinde ya da işliğinde hangi alet-edevatları kullandığını, nasıl beslendiğini, yeni doğan bebeğine nasıl baktığını, yiyeceği ürünleri nasıl ürettiğini, burada sergilenen eşyalardan bir bir çözmeye çalışıyoruz.

Bölgenin, Bahşiş Yörükleri, Karakoyun Aşireti, Sarıkeçililer gibi Oğuzların yaklaşık 24 koluna ev sahipliği yaptığı; dönemin renkli sosyal dokusu ile yöre insanının yaşamından küçük küçük örnekler görüyoruz.

Kumaş dokumak için geliştirilmiş bir el tezgâhı çok ilgimizi çekiyor. Basit gibi görünen bu el tezgâhı, içinde yaşadığımız sanayi 4.0 ya da her şeyin dijital çalıştığı günümüzdeki, modern tekstil makinalarının ataları olarak da görülebilir. Şaşırtıcı olan ise o günlerin zorlu yaşam koşullarında bu tür tezgahların geliştirilebilmesi. Doğal boyalı iplerle, tam bir el emeği göz nuru verilip dokunan kumaşlara karşı, zaman bile insaflı davranıp o güzelim renkleri soldurmamış. Özellikle küçücük cüssesi ile bu el tezgahını görmeyi sakın ihmal etmeyin.

Kültürevinin mütevazı parçalarını incelerken belki de siz çok daha başka eşyalara dikkat kesilebilirsiniz. Örneğin, ata binmeye hazır gelinin giydiği kıyafetteki ince detaylar; ya da beşikteki bebeğin altının temizlenmesi için kız bebek için ayrı erkek bebek için ayrı geliştirilen, “sibek” gibi isimler verilen araçlar.

Gezerken başka bir detay ilgimizi çekiyor: Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’e zaman zaman din kisvesi altında dil uzatan, kerameti kendinden menkul kişilere tanık olmuşluğumuz vardır. Gazipaşa’daki Atatürk büstünün açılışında Yeni Cami imamının konuşma metninin önünde ibret ve saygı ile duruyoruz. Salt bu metnin tamamını okumak için bile bu Kültürevini ziyaret etmeye değer: özet olarak 29 Nisan 1964 günkü konuşmasında şöyle diyor o güzel yürekli imam Süleyman Kocaballı: “…Muhterem zevat değerli dinleyicilerim, İmam Süleyman Kocaballı, meslekizaviyesinden konuşmak üzere huzurunuzdadır. Bu Atatürk büstünü niçin diktik? Hastalıklardan kurtulmak inancıyla bez bağlamak için mi yoksa temireğe gibi cild hastalıklarında toprağından sürünmek yahud çocuk getirmek veya yaşatmak kuruntusula etrafına mum yakmak ve adak kurbanı kesmek için mi diktik? ….Biz bunu ancak miras bıraktığı vatanın ve modern idarenin şükran borcunu ödemek çabasıla diktik, ödeyebilmiş isek ne mutlu bize…” Konuşma uzun ve oldukça anlamlı cümlelerle devam ediyor. Atatürk’ün Birinci Cihan Harbindeki bu ülke için yaptığı kahramanlıkları ve devamındaki kurtuluş mücadelesini anlatarak şöyle devam ediyor: “…Kurduğu rejime, bu toptan bağlılık sembolünün, memleketimize verdiği ihtişamla düşmanlarımızı düşündürmek dostlarımızı öğündürmek için diktik, çünki her iki taraf maneviyatına gerektiği tesiri yapan her türlü gösteriş, dinimize göre sadece mübah değil elzemdir. Zira bu, başarının ilk şartı değil anahtarıdır….”

Salt gördüklerinizle yetinmeyin, mümkünse konuşturun Hikmet Öğretmeni. Dışarıdaki bir değirmen taşı bizlere başka bir sohbetin kapısını aralıyor. Hikmet Öğretmenin eşi Nuri Öğretmeni de konuşturmasak nereden öğrenecektik akrabası Lüle Emmi’yi. Lüle Emmi kim mi? Zamanında adı Taşkesiği olan, bugün ise doğal havuzlar diye bilinen ve buradan alınan taşların yerinde oluşmuş havuzları bu bölgede bilmeyen yoktur. Deniz ne kadar dalgalı olursa olsun kayaların gördüğü dalga kıran görevi burayı nefis bir havuz yapmış. Taşkesiği’nin adı da bu zamanda böyle yayılmış. Keyifli ve pırıl pırıl bir akvaryumda adını bile bilmediğiniz rengarenk balıklarla yüzmek istiyorsanız; balıkçıların şnorkel; ya da köylü bir teyzenin “solukluk” dediği borulu maskeyi geçiriverin kafanıza, derin olmayan bir akvaryumda yüzme zevkini yaşayın.

Taşkesiğini ve Lüle Emmi’yi anlatacaktık öyle değil mi? O yıllar, bölgede buğdayın, Toroslar’dan gürül gürül akan suların çalıştırdığı su değirmenlerinde öğütüldüğü yıllar. Değirmenlere de değirmentaşı gerekir öyle değil mi? İşte o dev değirmen taşları bu bölgeye hatta çevre il ve ilçelere kadar buradaki taşlardan kesilirmiş. Gazipaşa’nın bu bölümünde deniz kumunun sanki çimento ile karılarak dökülmüş gibi taşlaşmış formunu görürsünüz. Bu özel ve doğal oluşumun yaklaşık beş bin yılda tamamlandığı biliniyor. İşte Lüle Emmi, bugünkü doğal havuzlar denilen yerde, deniz kenarlarında yetişen uzun bir kargıyı (kamışı) bir hortumla takıyor ağzına ve başlıyor su altında keski ve çekiç ile taş kesmeye. Öyle peynir kesmeye benzemez elbette, taşı kesiyor Lüle Emmi. O tonlarca ağırlıktaki taşları civardaki değirmenlere taşımak da arabacı Efe Hakkı tarafından yapılırmış. Çapı yaklaşık bir metrelik bir taşın önce ağırlığını sonra da nasıl kesildiğini ve taşındığını hayal edebilir misiniz. Nuri Öğretmene soruyorum: Siz Lüle Emmiyi taş keserken gördünüz mü hiç. Tabi canım biz oralarda oynamaya yüzmeye girerken Lüle Emmi de ağzına kargıyı takar suya dalar suyun altında uzun zaman çalışırdı diyor. Doğrusu bu işin insan gücü ile nasıl yapılabildiğine aklım ermese de bugün doğal havuzlarda yüzerken Lüle Emminin keski ile işaretlediği taşları; hatta kesilmeye başlanıp o halde kalmış birkaç değirmen taşını gözlerinizle görebilirsiniz.

Kültür Evi’nin önünde bir başka sürpriz bizi bekliyor. 25 adet zeytin ağacının her birine bir Şairimizin adı verilmiş. Nazım Hikmet, Cemal Süreya, Özdemir Asaf, Ahmet Arif gibi şiirimizin çınarları şimdi birer zeytin ağacına isim olmuşlar. Bir zeytin ağacının payına iki güzel isim düşmüş: Karacoğlan ve Cahit Külebi. Bu iki ismi gördüğümüzde, neden bu ağaçta iki isim var dememize fırsat kalmadan Kültürevinin bir ziyaretçisinin doğaçlama dörtlüğü ile cevabını veriyor Hikmet Öğretmen: Bir dalda iki ozan / Ne güzel yazmış yazan / Biri çağdaş Külebi / Diğeri Karacaoğlan.

Hikmet Öğretmenimizin sürprizleri bunlarla sınırlı değildi elbette. Gazipaşa’nın güzel suyu ile demlenmiş nefis çaylarımız eşliğinde kendi şiirlerinden oluşan “Bir Hazan Vakti Şiirsemeler” adlı şiir kitabını imzalıyor.

Hikmet Öğretmen, bu yöreden, Kültür Evi’ne bağışlanan her bir eşyanın kime ait, hangi yıllara ait, bağışlayan kim, yaklaşık bir maddi değeri var ise ne kadardır hepsini kayıt altına almakta. Daha sonra da bağışçının ya da kullanan aile büyüğünün adını bir panoda ölümsüzleştirmekte.

Hikmet Öğretmenimizin kişisel çabalarıyla başlatılan bu Kültür Evi’ nin, yöre insanının günlük yaşamını yansıtan, sergilemeye değer her türlü araç-gereç, giysi ve benzeri tüm eşyanın sağlayacağı katılımlarla büyüyeceği inancımızla yeniden görüşmek üzere ayrılıyoruz.

Bozcaada Gezi Rehberi: Huzurun ve Doğallığın Adresi

Yazan:

Tulay Yucel

08/08/2021

Bozcaada, Yunan mitolojisindeki adı ile Tenedos, Kuzey Ege’de Gökçeada’dan sonra ikinci büyük adamız. Sevimli, küçük, huzur dolu, bozulmamış bir ada. Sakinlik ve deniz tatili arayanlar için bir cennet.

Bozcaada’ya yerleşim M.Ö 2000’lerde Akaların bir kolu Pelasglar ile başlamış. Adanın Çanakkale Boğazı’na yakın stratejik konumu birçok hükümranlığın bu topraklara göz koymasına yol açmış. Fenikeliler, Atinalılar, Yunanlılar, Persler, Büyük İskender ve Roma topraklarına katmış bu küçük adayı. Roma İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmasından sonra Bizans topraklarına dahil olan adada, Cenevizliler ve Venedikliler de hüküm sürmüş. 1455 yılında Osmanlı topraklarına katılan adada yıllarca Rum ve Türk nüfus birlikte yaşamış. 1831 yılında yapılan ilk nüfus sayımında adanın Rum nüfusu nerede ise Türk nüfusunun iki katı kadarmış. 1912 yılında Yunanistan tarafından işgal edilen ada 1923 yılında imzalanan Lozan Anlaşması ile Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılmış. Lozan Anlaşmasının 14. maddesindeki düzenleme;

“İmroz ve Bozcaada özel özerk idare teşkilatı ile Türkiye hakimiyeti altında olacaktır. Bu idare yerli halk tarafından teşkilatlanıp yürütülecektir ve yerli Hristiyan halkına özerk idarenin devamı ve can ve mal emniyeti garanti altına alınacaktır.”

Lozan Anlaşması sonrası ülkenin birçok yerinde Rum nüfus mübadele ile bu topraklardan ayrılırken Bozcaada ve Gökçeada halkı adalarda yaşamaya devam etmişler.

1960 yılına kadar adada Rum nüfusu ağırlığını sürdürmüş, ancak günümüzde 2500 kişi civarındaki yerleşik ada nüfusunun sadece 25-30 kişisinin Rum olduğu belirtilmekte. Yaz dönemi turist çeken adanın nüfusu 10.000’lere ulaşmakta.

Biz Bozcaada gezimize İzmir’den kendi arabamız ile başladık, Kuzey Ege’de iki özel yeri de Bozcaada programınıza aldık. Güneyden kuzeye sırası ile Assos, Bozcaada ve Gökçeada’ya bir hafta ayırdık. Gökçeada gezimizi de Gökçeada Gezi Rehberi linkten okuyabilirsiniz.

Ulaşım

Bozcaada’ya ulaşım Çanakkale Geyikli İskelesi’nden feribot (arabalı vapur) ile sağlanmakta. Yaz döneminde daha sık olan seferler, yoğunluğa bağlı olarak arttırılmaktadır. Geyikli-Bozcaada arası deniz yolculuğu 30 dakika sürmektedir. Bozcaada Feribot İskelesi de adanın kuzeydoğusunda yerleşim yeri olan merkezde.

Feribot biletleri Gentaş Sefer Tarifeleri linkten online alınabilir veya 444 0 752 numaralı telefon ile rezervasyon yapılabilmektedir. Yüksek sezonlarda biletin önceden alınması gerekli görünüyor. Çok yoğun talep olduğundan uzun feribot kuyruğunda online biletliler öne geçmekte, aksi halde bir kaç sefer beklemek zorunda kalabilirsiniz. Biletler gidiş dönüş satılmakta, sadece Geyikli’den giderken bilet alınıyor.

Otobüs ile yolculuk yapacaklar için Çanakkale Otogarı’ndan ve Ezine Otogarı’ndan Geyikli’ye dolmuş seferleri bulunmaktadır. Çanakkale-Geyikli arası 1 saat, Ezine-Geyikli arası yarım saat sürmektedir.

Bozcaada ada içi ulaşım da kolay. Feribot İskelesi’nden yürüyerek merkezdeki birçok yere ulaşılabilmektedir. Yerleşim merkezinde her yer yürüme mesafesinde, popüler plajlar ve Polente Feneri için de merkezden minibüsler kalkmakta. Yine mesafeler uzak olmadığından taksi ile ulaşım mümkün. Ayrıca adada motosiklet, ATV ve bisiklet kiralama şansınız bulunmaktadır. Temmuz/2021 fiyatları ATV için 300 TL, motosiklet için 200 TL idi. Biz kendi arabamız ile gitmeyi tercih ettik adaya.

Konaklama

Bozcaada’da ada evlerinin bazıları butik otellere dönüştürülmüş, bu durum adanın ruhuna çok uymuş. Beş yıldızlı yüksek katlı otellerle karşılaşmıyoruz. Rum mahallesinde de, Türk mahallesinde de çok sayıda ev otel veya pansiyon olarak düzenlenmiş. Oteller ada merkezinde, her yere yürüyerek ulaşmak mümkün. Biz Türk mahallesinde yer alan Bozcaada İlyada Otel‘de kaldık, küçük aile işletmesi otel son derece temiz olmasının yanı sıra, sabahları da çok zengin kahvaltı sunumu ile memnuniyetimizi çok arttırdı.

Bozcaada ruhuna uygun üzüm bağlarının ortasında, zeytin ağaçlarının içinde uyanmak isterseniz merkez dışında bağ evi, çiftlik evi şeklinde düzenlenmiş oteller de sizleri bekliyor. Şüphesiz fiyatları merkeze göre biraz daha yüksek olmaktadır.

Bozcaada’da çadır veya bungalovlarda kamp yapma seçenekleri de bulunmaktadır.

Gezelim Görelim

Bozcaada’ya feribot ağır ağır yaklaşırken kıyıda görünen renkli, sevimli, güzel evlerin kuzeydoğu ucunda haşmetli bir kale bizi selamlıyor.

Bozcaada Kalesi

Adaya gelenleri ilk karşılayan kale sanki öncelikle ziyarete çağırdı bizi. Daha feribottan inmeden ilk hedef kale diye sessiz bir anlaşma yaptık arkadaşlarla aramızda. Feribottan 15.30’da iskelede indik, hemen otele eşyalarımızı bırakıp çıktık. Biraz sokak aralarında dolaşıp, kaleye yöneldik. Akşam üzeri olduğundan sıcaktan bunalmadan rahat rahat dolaştık. Kaleden Bozcaada ve liman manzarası da tam fotoğraflık idi.

Kalenin ilk yapılış tarihi kesin olarak bilinmese de Venedik, Ceneviz ve Bizanslılar döneminden beri kullanılmaktaymış. Kale Venedikliler ve 1815 yılında 2. Mahmut zamanında onarılmış, giriş kapısının üzerine tamir kitabesi konmuş. Cumhuriyet döneminde en son 1996 yılında restore edilmiş, şu anda iyi korunmuş bir kale olarak ziyarete açık.

Yüksek kayalar üzerinde oturmuş ve şehirden bir hendek ile ayrılmış kaleye küçük bir köprü ile ana giriş kapısından giriliyor. Kale iç kale ve dış kale olarak iki bölümden oluşuyor. Dış kale bölümünde kalede görevli yöneticilerin aileleri yerleşmişler. Bu haneler dışında cephane, tabya, hamam, sarnıç ve kuyudan kalanlar bulunmakta. İç kalede ise kışla, revir, cami, zindan ve sekiz burç bulunmaktadır. Kale Fatih Sultan Mehmet tarafından ele geçirilince kale içine cami yapılmış, temelleri görünmektedir. Bazı yapılar yıkılmış dahi olsa surlar iyi korunmuş, iki bölümü de keyifle gezebilirsiniz. Kale yaz döneminde saat 10.00-19.00 arası gezilebilmektedir.

Polente Feneri ve Rüzgar Gülleri

Bozcaada’nın en batı ucunda 1861 yılında yapılan Polente Feneri Bozcaada’nın simgelerinden biri. Bozcaada gezisinin olmazsa olmazı, Polente Feneri’nde güneşi batırmak. Aynı tepede 2000 yılında Rüzgar Enerji Santralı kurulmuş. Bu santral tüm adanın enerji ihtiyacını karşıladığı gibi, anakaraya da enerji aktarımı yapmaktadır. Her ne kadar güneş batımında Polente Feneri kadar romantik bir görüntü yaratmasa da, bu rüzgar gülleri de güneş batım manzaramızın akılda kalacak görüntüleri arasına kaydoluyor.

Biz adada ilk güneşimizi bu özel yerde batırmayı planladık. Güneş batım saatine doğru tepeye yoğun bir araç trafiği ile ulaştık.

Gelelim Polente Feneri’ne güneş batımı izleme ritüeli için özel hazırlıklara. Merkezde şarap satış yerlerinden birinden şarap, bardak, peynirler alınır. Şarap satış yerleri özel peynir çeşitleri, tabakları, kuruyemişleri hazırlamışlar bile. Şarabın yanında pizza yakışır diye düşünenler için pizzacılar da siparişleri almaya hazır bekliyorlar. Katlanır sandalyeler açılır, örtüler serilir, kadehlerimiz ellerimizde gökyüzünden yavaş yavaş alçalan kızıllığın denize düşen görüntüsü soluksuz izlenir. O kadar kalabalık bir ortam ancak inanılmaz bir sessizlik, şanslı iseniz yakınızda oturan gruplardan birinden yumuşak gitar melodileri duyabilirsiniz. Bizim için ayrı anlamı ise Türkiye’nin ilk kez bu kadar batısında güneşi batırmak idi. O kadar keyif aldık ki, ikinci akşam güneş batış saatine göre kıpırdanmaya başladık ve dayanamayıp o gece de Polente Feneri’nde güneşi batırma ritüelini bir kez daha gerçekleştirdik.

Adada güneş batışı izlemek için ikinci önerilen yer Göztepe. Adanın 192 metre yüksekliği ile en yüksek noktası, tüm ada manzarasını da görebilecek bir yer. Biz Polente Feneri’ni çok sevdik iki gün de oraya gittik, tercih sizin.

Bozcaada Sokakları

Bozcaada değişik bir ada. İdari olarak Çanakkale’ye bağlı bir ilçe ve Türkiye’nin köyü olmayan tek ilçesi. Tüm yerleşim adanın kuzeydoğu ucunda. Yerleşim alanı da iki mahalleden oluşuyor; Türk mahallesi (Alaybey) ve Rum mahallesi (Cumhuriyet). Denize paralel eskiden bir dere ile ayrılan iki mahallenin denize yakın olanı Türk mahallesi. Eski derenin yerine bugün Çınar Çarşı Caddesi iki mahalleyi ayırmaktadır. Türk mahallesinde sokaklar daha dar, Osmanlı’dan kalan camiler, bazı yapılar, adanın estetiğine uygun, oteller ve kafeler bulunmakta.

Rum mahallesi daha planlı, düzenli sokakların, daha renkli evlerin, restoranların ve butik otellerin daha çok olduğu bölge. Adanın asıl güzelliği gerek Rum gerek Türk Mahallesinin koruma altında olması ve çirkin yapılaşmaya izin verilmemesi, böylece adanın dokusu bozulmamış.

Adaya her gelenin yaptığı gibi bizim programda da adım adım Rum mahallesi gezilecekti. Sevimli, parke taşlı sokaklar, rengarenk boyanmış, bakımlı, bol çiçekli evler arasında zaman geçirip, kahve, şarap, sıcak, soğuk bir şeyler içilecekti.

Rum mahallesinde sokak aralarında şık ve sevimli restoranlarda gündüz veya gece yemek yenecekti. Şarap markalarının tadım yerleri ve satış mağazaları da bu bölgede. Bu arada sokakları gezerken karşımıza çıkan şarap aksesuarları satış mağazası da ilgi çekici bir mağaza idi.

Meryem Ana Kilisesi

Ayrıca adanın Rum Ortodoks en büyük kilisesi Meryem Ana Kilisesi de Rum mahallesinde. Kilise ibadete açık ancak sadece pazar günleri ayin yapılmakta. Bize sadece fotoğrafını çekebilmek düştü. Kilisenin Venedik döneminden kaldığı da söylenmekte ancak kapısında 1869 yılında yapıldığı yazmaktadır. Dört katlı yüksek çan kulesi zaman içinde aşındığından metal kafes içine alınmıştır.

Bozcaada tarihini merak edenler için önerilen özgün bir müze Bozcaada Müzesi. Eski Bozcaada fotoğrafları, Osmanlı döneminden, adanın Çanakkale Savaşı sırasında işgalinden kalan malzemeler, halkın kullandıkları eşyalar, bağcılık, şarapçılık ile ilgili malzemeler, ada esnaflarının canlandırmaları bulunuyor. Ancak biz pandemi dönemi gittiğimizden olsa gerek müze kapalı idi.

Bozcaada Çınar Çarşı Caddesi’nde yer alan Çınaraltı kahvede damla sakızlı Türk kahvesi içmek de adanın klasiklerinden.

Yine Çınarlı Çarşı Caddesi’ne feribot iskelesinden çıkarken solda görünen çınar ağaçlarının altındaki park geniş, ferah alanda çay, kahvenin yanı sıra değişik yemekler yiyebileceğiniz uygun fiyatlı yerler bulunmakta, Cumhuriyet Meydanı ve Çınar Çarşı Caddesi yol kenarında Bozcaada çiçekleri, otları, reçelleri satan yerel halkın stantlarına da göz atmayı unutmayalım.

Sahilde balık lokantalarının bulunduğu deniz kıyısında yürüyüş veya akşam yemeği tercih edebilirsiniz.

Alaybey Cami

Feribot İskelesi’ne yakın yine ana cadde üzerinde kırmızı kesme taştan yapılmış cami dikkatinizi çekecektir. Caminin yapım tarihi için kesin bir tarih verilemese de 1700’li yıllarda yapıldığı düşünülüyor. Bakımsız durumda olan Ali Ağa Camisi’nin yerine kale kumandanı Miralay Ahmet Ağa tarafından yaptırıldığından adını da oradan aldığı belirtiliyor. Caminin içi barok tarzı dal motiflerle süslenmiş.

Köprülü Mehmet Paşa Cami

Türk mahallesinde sokak arasında Köprülü Mehmet Paşa Cami, daha önce aynı yerde bulunan ve Venedikliler tarafından yıkılan Mıhcı Cami’nin yerine 1655 yılında Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Bozcaada Plajları

Bozcaada çok sayıda koyları ve plajları ile tatilcilere tertemiz, turkuaz bir deniz sunmaktadır. Denizi Kuzey Ege’nin çoğunluğunda olduğu gibi çok sıcak değil. Özellikle Eylül ve Ekim aylarında deniz daha sıcak ve ada daha sakin olmakta.

Adanın batı yönü dışında üç yönde de koylar bulunmaktadır. Esen rüzgarın yönüne göre (lodos-güneyden esen), (poyraz-kuzeyden esen) koy tercihinde bulunabilirsiniz. Kısaca plajları tanımak istersek;

En popüler plajı Ayazma Plajı, geniş bir alanda incecik kumu, masmavi denizi ile tercih ediliyor. Plajda şemsiye ve sezlong kiralanıyor. Biz iki şezlong bir şemsiye için 70 TL ödedik. Ayrıca plajda su sporları için su kayağı, muz, jet ski kiralayabilirsiniz. Haziran sonu olmasına rağmen deniz suyu beklediğimizden sıcak idi.

Ayazma Plajı’nda yer alan Vahit Restoran da zengin mutfağı, plaja hakim manzarası ile oturmadan geçilmeyecek yerler arasında. İster kahve, ister soğuk bira içmek için oturun sonunda dayanamayıp, Ege mezeleri ve diğer Bozcaada lezzetlerini tatmak isteyeceksiniz. fiyatları da merkezdeki diğer lokantalar ile aynı diyebiliriz.

Akvaryum Koyu

Akvaryum koyu güzel temiz, adına yaraşır şekilde dibi görünen denizi ile ilgi gören bir plaj. Kıyıda tesis olmadığı için hazırlıklı gitmek gerekiyor. Yaz döneminde bir tekne büfe bulunmakta denizde.

Habbele Plajı

Habbele plajı Ayazma’ya göre daha sakin, yine bilenler tarafından özellikle tercih edilen denizi kumlu güzel bir koy. İstenirse girişi ücretli bir tesisi kullanabilirsiniz.

Diğer plajlar arasında Sulubahçe Koyu, Tuzburnu Koyu Beylik Koyu, Tekirbahçe Koyu da deniz, güneş severleri bekliyor. Ayrıca merkezde Bozcaada Yat Limanı ve kalenin arkasında Salhane bölgesi araçla uzaklaşmadan deniz keyfi yapmak isteyenler için cazip seçenekler arasında.

Ayazma Manastırı

Ayazma Plajı’na giderken yolun sağ tarafında kocaman çınar ağaçlarının bulunduğu Ayazma Plajı manzaralı alanda Ayazma Manastırı karşımıza çıkıyor. Ayazma Kafe-Restoran olarak alan düzenlenmiş, tesisin içinden geçiliyor tarihi manastıra.

Hristiyan azizelerinden Aya Paraskevi adına 1734 yılında buraya bir manastır yaptırılmış. Ayazma Manastırı olarak bilinen manastır alanında iki yapı, bir şapel, çift oluklu bir çeşme ve ayazma bulunuyor. Ayazma Yunanca ‘hagiasme’ kelimesinden türetilmiş kutsal su anlamına gelmektedir. Ortodokslar bu kutsal suların şifalı olduklarına inanmaktalar. Bozcaada Ayazma Manastırı uzun yıllar bakımsız kalmış, 2020 yılında çevre düzenlemesi ve bakımı yapılmış. Manastır sadece Aya Paraskevi’nin ölüm günü olan 26 Temmuzda açılıyor ve anma gününde ayin düzenleniyor. Bu gün dünyanın değişik yerlerinden gelen Rumlar toplanıyor, ayin şenlik havasında geçiyor. Şaraplar içilip, danslar edilip, manastırın altındaki dilek mağarasında adaklar adanıyor. Biz bu mağaranın tam anlamını bilmeden mağaraya girdik ancak üst üste konmuş taşların dilek tutmak amacıyla yerleştirildiğini düşünerek dileklerimizi diledik.

Manastırın bahçesindeki geniş restoran kafe, çınarların altında manzaraya karşı oturmak isteyenlere hizmet sunuyor.

Bozcaada Bağları ve Şarapları

Bozcaada bağları, üzümleri ve şarapları da gezginlerin ilgi alanında. Tarihi boyunca bağları ve şarapçılığı ile ünlü adada, özel üzüm çeşitleri ve şarapları tatmadan dönülmez bu adadan. Adada altı adet şarap üretici bulunmakta. Üreticilerin bağlarında şarap tadımı yapabilirsiniz. Rum mahallesinde Corvus, Talay ve Çamlıbağ’ın wine barları bulunmakta. Amadeus, Ataol ve Gülerada diğer şarap üreticilerinin şaraplarını da üretim yerlerinde tadabilirsiniz. Ayrıca konaklamak için veya günübirlik de bağ otellerinde zaman geçirebilirsiniz. Biz bir akşam üzeri Ataol Tatil Çiftliği’nde bir şeyler içtik. Havuzlu, çiftlikte yeşillikler içerisinde konaklayabilirsiniz. Merkeze sadece 7 km uzaklıkta. Şarap atölyelerinde önceki yıllarda ücretsiz tadım yapılıp şarap seçilebiliyormuş. Son yıllarda şarap tadımları ücretli olmuş. Bölgenin karalahna ve çavuş üzümü özel. Her markanın bu cins üzümden şarapları olduğu gibi diğer üzüm çeşitlerinden de şarapları tadılabilir. Bozcaada’ya talebin en yoğun olduğu zaman da bağbozumu zamanı olduğunu vurgulamalıyım. 14 Ağustos – 8 Eylül tarihleri arasında bağbozumu şenlikleri bağlara turlara katılıp kendi üzümünüzü toplayabilirsiniz.

Yeme-İçme

Bozcaada Rum ve Ege mutfağının zenginliğini sunuyor ziyaretçilerine. Ege otları ve çok çeşitli zeytinyağlıların yanı sıra deniz ürünleri de isteklerinizi karşılayacaktır. Restoranların çoğunluğu Rum mahallesinde sokak boyunca sıralanmış. Özellikle akşamları sokak boyunca sıralanmış tahta sandalyeli sevimli içkili lokantalar yaz akşamında ada keyfi yaşatıyor. Ayrıca madem adadayız deniz manzarası istiyoruz derseniz sahilde çok sayıda balık restorandan kaliteli hizmet alabilirsiniz.

Bozcaada otellerin çoğu zengin sabah kahvaltısı sunuyor. Özellikle birçok yerde adanın zengin reçel çeşitleri sunuluyor. Otelinizde kahvaltı yoksa dışarıda kahvaltı sunan yerler bulmak kolay.

Ada da özel bir restorandan söz etmeden geçemeyeceğim. Maya Restoran, merkez dışında bir bağ evinde et ağırlıklı, sınırsız şaraplı set menü sunan bir restoran. Mutlaka çok önceden rezervasyon yapılması gerekiyor. 2021 Temmuz set menü fiyatı 380 TL idi. Biz pandemi dönemi saat 22 sınırı nedeni ile Maya Restoranı deneyemedik.

Alışveriş

Bozcaada’dan ne alınır? Ada üzüm ve şarap cenneti. Çavuş üzümü ve karalahna üzümü adaya özgü. Bozcaada’ya özel şarap almak ilk seçenekler arasında görünüyor. Fiyatlar 55 TL den başlıyor. Biz birkaç markayı tattık, tabii ki dönerken yanımıza da aldık bu özel şaraplardan. Yukarıda söz ettiğim şarap aksesuarları mağazasında da orijinal ürünler seçilebilir. Tabii kurutulmuş üzüm, pekmez, üzüm suyu gibi üzümden üretilmiş ürünler. Adaya özgü domates reçelinin yanı sıra adını hiç duymadığınız reçel çeşitleri ile karşılaşabilirsiniz. Yerel kadınların stantlarında çeşitleri görebilirsiniz. Adanın Rum kültüründen kalan Efi badem kurabiyelerini tatmanız önerilir.

Son Söz

Bozcaada küçük bir ada ancak yıllarca Rum ve Türk nüfus birlikte yaşamış, tarihi evler korunmuş, bozulmamış, sakin, huzurlu bir ada. Yerleşim yeri sadece bir bölgede toplanmış. Deniz ve plajlar için yerleşim yeri dışındaki koylara gidilebiliyor. Koylar birbirinden çok uzak değil, yarım gün içinde tüm plajları dolaşıp hepsinde denize bile girilebilir. Merkez de yarım gün içinde gezilebiliyor. Bu durumda Bozcaada’da kaç gün kalmalı sorusu akla gelebilir. Biz iki gece kaldık. Daha önce de gördüğüm bir ada olduğu için gezilecek yerleri görmek açısından yetmiş gibi görünüyor. Ancak Bozcaada’nın şirinliği, düzeni, halkının güleryüzlü, sıcak yaklaşımı adaya tekrar tekrar gelmek ve daha uzun kalma arzusu doğuruyor. Akşam yemekleri için Rum mahallesindeki restoranlar ve kıyıdaki balık restoranlar önerilir. Ancak çok hareketli gece hayatı arayanların rotalarını başka yerlere çevirmelerini, Bozcaada’yı daha sakin, huzurlu ve bozulmamış bir yer arayanlara önerebiliriz.

Bozcaada’nın nüfusu çok değil ancak özellikle İstanbullular için bir çekim merkezi. Temmuz ve ağustos ayları özellikle hafta sonları oldukça kalabalık oluyor. Adanın ruhunu sakinliğini daha rahat yaşamak için hafta içi ve sezon dışında adada zaman geçirmek keyifli olabilir. En az 2-3 gecelik Bozcaada gezisi herkese iyi gelecektir. Aslında önerim bizim rotamızı izlemeniz. İlk 2 gün Assos, 2 gün Bozcaada ve son durak 3 günlük Gökçeada. Tabii ki Kuzey Ege’de gezecek çok yer var ancak bu üç özel yer ile Kuzey Ege’nin tarihine, doğal plajlarına, tertemiz denizine, çok renkli halkı ve kültürüne dokunacaksınız ve ruhunuza iyi gelecek.

Katmandu Gezi Rehberi: Mistik Nepal

Yazan:

Tulay Yucel

02/07/2021

Nepal Güney Asya’nın en fakir ülkeleri arasında. Coğrafi olarak dünyanın en fazla nüfusuna sahip iki ülkesi Çin ve Hindistan arasında sıkışmış, Himalaya Dağları ile sınırlanmış, küçük bir ülke. Bu küçük ülke çok renkli, mistik, farklı, hem Hinduizm hem Budizmin yaşam tarzını harmoni içinde sürdüren fakir ama sakin, mutlu, huzurlu ve turistlere saygılı halkı ile çok turist çekiyor.

Katmandu Nepal’in başkenti ve en kalabalık şehri, nüfusu 1.300.000 kişi. Katmandu vadisinde yer alan şehir en çok turist çeken yer. 15.yy da ülke üç ayrı krallığa ayrılınca Katmandu başkent olmuş ve 18.yy’da üç krallık birleştikten sonra da yeni Nepal Krallığı’nın başkenti ilan edilmiş Katmandu.

Bu yazıda başkent Katmandu ve çevresindeki şehirlerde gezilecek yerleri yer alıyor. Ancak bu yazıyı okumadan önce Nepal’in genel tanıtımı, ulaşım, konaklama, yeme içme ve alışverişin anlatıldığı Nepal Gezi Rehber yazımı okumanızı öneririm.

Ocak ayında yaptığımız 14 günlük Nepal gezimizin 8 gününü başkent Katmandu’ya ayırdık. Programımıza Katmandu merkezin yanı sıra yakındaki şehirler Patan, Baktapur, Kirtapur ve Narangot’u da aldık.

Katmandu Tribhuvan Havaalanı’na İstanbul’dan THY ile direk uçtuk. Şehrin yeşil alanı olmayan sadece binalardan olan görüntüsü uçaktan çarpıcı bir görüntü sunuyordu. Ancak bu görüntü sizi ürkütmesin ülkede görecek çok yer ve yapacak çok aktivite var.

Katmandu Gezilecek Yerler

Katmandu şehri plansız yapılaşmış, yolları bozuk ve tozlu, kalabalık, biraz da kaotik. İlk şehre girişte dikkatimizi çeken görüntüler böyle. Ancak biz temiz, düzenli, gelişmiş bir Avrupa şehrine gelmediğimizi biliyoruz. Bu coğrafyada farklı tarih, kültür, inanç mozaiğinde karşılaşacaklarımızın heyecanı içindeyiz.

Thamel Meydanı

Şehrin en hareketli, turistik bölgesi Thamel Meydanı’nda otelimizi ayırttık. Katmanda’da konaklama için önereceğimiz bölge de burası.

Katmandu gezimize Thamel Meydanı ile başlayalım. Adının meydan olmasına bakıp büyük bir meydan beklemeyin, gece gündüz hareketli, daracık, çok sayıda sokaklardan oluşan geniş bir alan. Katmandu’da AVM ler iyi ki yok, tam bizlik özellikle turistler için renkli dükkanlarla dolu, yerel, özgün şeyler bulabileceğiniz bölge Thamel Meydanı.

Yöresel objelerin yanı sıra spor malzemeleri de bol. Ayrıca güzel kafeler, restoranlar da çekici. Biz bol zamanımız olduğu için gündüz de gecede bu bölgede çok dolaşıp bol alışveriş yaptık. Alışverişte ve taksilerde birinci kural kıran kırana pazarlık yapmak. Fakir ülke halkı için fiyatlar pahalı değil ancak turist olunca yüzünüze bakıp söylenen fiyattan sonra arkasından gelen soru siz ne ödemek istiyorsunuz oluyor.

İlk gün otelimize yerleştikten sonra öncelikle şehrin en önemli meydanı Durbar Meydanı’na gitmek istedik. Turistik Thamel Meydanı’ndan yürüyerek Durbar Meydanı’na ulaşmaya çalışırken yerel halkın alışveriş yaptığı daha doğal, canlı, rengarenk ve ilginç dükkanları ile Asan Bölgesi’ni keşfettik.

Dar, kalabalık sokakta aralarda küçük tapınaklar da yer alıyordu. Asan pazar alanında bir yanda her türlü ürünün satıldığı dükkanlar, tezgahlar, diğer yanda tezgahların ortasında dileklerini, dualarını eden kişiler hepsi aynı sokakta ortada.

Çok hareketli sokaklardan yerel halkla beraber renkli tezgahlar arasında ağır ağır yürüyerek Durbar Meydanı’na ulaştık.

Durbar Meydanı

Katmandu Vadisi Nepal’in ekonomik, kültürel, mimari, sanatsal açıdan en zengin bölgesi. 1200’lü yıllardan itibaren tahtta olan Malla krallığı 15.yy da torunlar arasında üçe ayrılmış. Başkentleri Katmandu, Patan ve Baktabur olarak üç ayrı krallık ortaya çıkmış. Bu üç krallık her biri kendi şehirlerine Durbar Meydanı kurup meydanlara saraylarının yanı sıra dini, kültürel ve mimari açısından en güzel eserleri yapmak için birbirleri ile yarışa girmişler. Biz de önce Katmandu Durbar Meydanı’nı gezip sonra diğer iki şehirdeki iki Durbar Meydanı ve çevresini gezdik. Önce Katmandu Durbar Meydanı’nı dolaşalım.

Nepal’de neredeyse tüm meydanlara giriş ücretli. 2015 yılında yaşanan şiddetli depremden oldukça hasar gören ülkede bu meydanlardan alınan yüksek ücret ile yıkılan zarar gören binaların restorasyonu yapılıyor. Durbar Meydanı’nda da birçok bina kalaslarla desteklenmiş, bazılarının restorasyonu devam ediyor hatta iki önemli tapınağa henüz dokunulamamış enkaz halinde duruyor. Katmandu Durbar Meydanı’na giriş ücreti 1000 Nepal Rubisi, yaklaşık olarak 10 dolar. Aynı meydana ikinci kez tekrar gelmek istenirse meydandaki turizm ofisinde bilet tarih belirterek damgalatılır ise ücret ödemeden ikinci kez gezilebiliyor biz de gezimizin son günlerinde tekrar aynı meydanı dolaşmaya gittik. Meydana girince hemen yaklaşan yerel rehberler rehberle gezme gereği konusunda ikna etmeye çalışıyor. Biz de kolay ikna olan turistler arasındayız. Rehberle 10 dolara anlaştık, dört kişi olduğumuz için bize uygun geldi. Katmandu konusunda ilk bilgilerimizi profesyonel birinden almak istedik. İyi de yapmışız, öncelikle yaşayan Tanrıça Kumari’yi pencereden görme şansımız oldu. Onun dışında da genel bilgi edindik.

Gelelim Meydana, Kral önce sarayını bu meydana yaptırmış. 20. yy’a kadar bu saray kullanılmış. Depremden hasar gören Saray restorasyona girmiş, dışında kalas destekler yer alıyor ve içerisi gezilemiyor. Sadece sarayın altın kapısından girip ortadaki avluyu görebildik.

Meydandaki diğer saray Yaşayan Tanrıça Kumari’nin Sarayı.

Hinduizm’de çok sayıda tanrı ve tanrıça, bu tanrıların da çok sayıda biçimleri ve isimleri var. Kumari seçilen küçük kız çocuğunun Tanrıça Taleju’nun vücut bulmuş hali olduğuna inanılıyor. Katmandu’nun yanı sıra Bakhtapur ve Patan şehirleri de kendi Kumarilerini seçiyorlar. Katmandu’da dört yaşındaki ‘Yaşayan Tanrıça’ Kumari’yi pencereden görebilen şanslı kişilerin arasına girdik. Rehberimiz Kumari’nin yaşadığı sarayın penceresinin altına bizi götürdü ve Kumari’ye seslendi. Her zaman görünmeyen Kumari pencereye çıktı ve bize 30 saniye kadar baktı. Kumari’nin görenlere şans getireceğine inanılıyor.

Katmandu

Bu arada Kumara’nın fotoğrafını çekmek kesinlikle yasak. Aşağıdaki fotoğraf Kumari’nin bize göründüğü kutsal pencere. Kumari’nin resmini ise bir afişten çekip paylaşabiliyorum.

Kumari Budist şakra kabilesi arasından seçiliyor. Öncelikle çok özel olması gerekiyor. Fiziki özellikleri arasında kusursuz güzellik, parlak cilt, düz siyah saçlar, anlamlı ve siyah gözler, narin eller ayaklar, gür ses gibi özellikler aranıyor. Korkusuz ve sakinlik aranan kişilik özellikleri arasında. Ayrıca tanrıça adayı birçok sınavdan geçiriliyor. Korkusuzluk sınavında kesik başlı hayvanların arasında bir odada yalnız gecelemek bile var. Birçok aday arasından sınavları geçen tanrıça ailesinden ayrılıp saraya getiriliyor. Tanrıça Taleju’nun Kumari’nin vücudundan kan çıkana kadar bu vücutta kalacağı kabul ediliyor. Kız ilk adetini görünce saraydan ayrılıp ailesinin yanına normal hayatına dönüyor (ne kadar normalleşebilirse) ve yerine yeni Kumari seçiliyor. Bize bu yıl şans getirecek olan Kumari Trişna Şakya 2017 yılında üç yaşında iken seçilmiş.

Katmandu’nun Unesco Dünya Mirasları Listesi’nde yer alan meydanında Hindu ve Budist Tapınakları yer alıyor.

Hint Tanrılarına adanmış Ganesh, Shiva, Bhagwati, Saraswoti, Krishna tapınakları pagoda stilinde yapılmış, mimarisi ve ahşap oymaları ile göz alıcı.

Bu arada Meydandaki Erotik Tapınak’tan söz etmeden geçmeyelim. Pagoda stili tapınağın dışındaki ahşap süslemeler erotik, cinsel mesajlar veren şekillerle süslenmiş. Bir dönem halkın dini duyguları artmış, gençlerin çoğu din adamı olmak istediğinden evlenip çocuk sahibi olmaktan kaçınmaya başlamışlar. Bu durumu gören kral erotik tapınaklar inşa edilmesi emrini vermiş. Halkın sosyal ve dini amaçla toplandıkları meydanlarda böyle bir tapınak ile gençlere toplumsal, sosyal mesaj vermek ne kadar anlamlı görünüyor. Erotik tapınaklar Bakhtabur ve Patan Meydanları’nda da yer alıyor.

Meydanda tanrılar için ayrı tapınaklar veya sunum yerleri bulunuyor. Maymun Tanrı Hannuman Tapınağı da çok renkli ve kalabalık.

Depremden sonra tamamen yıkılan iki tapınağın kalıntıları duruyor. Biri 1960 sonrası hippilerin keşfettiği, zamanlarını geçirdikleri adı da bu nedenle Hippi Tapınağı diye bilinen tapınak.

Nepal’da tapınakların yanlarında halkın oturup zaman geçirmesi için ayrıca oturma yerleri bulunuyor. Halk huzur içinde oturmuş zaman geçiriyorlar.

Yine meydan çevresinde tezgahlarda Nepal’e özgü Hinduzim ve Budizmin felsefesine göre yapılmış mandalalar alabilirsiniz. Biz bu bölümü de değerlendirdik. Çok özel yapılmış mandalalar büyüklüğüne, ayrılan zamana ve emeğe ve yapana göre değişik fiyatlarda.

Pathupatnath Tapınağı

Pathupatnath Tapınağı, Katmandu’da mutlaka görülmesi gereken çok etkileyici bir kompleks. Unesco Dünya Mirasları Listesi’nde yer alan, tanrı Shiva’ya adanmış tapınak..

Tapınak giriş ücreti olarak 1000 NPR (10 $) ödedik, kapıda bir rehber ile anlaştık ona da 1000 NPR ödedik.

Pathupatnath Tapınağı, Hindu inancı gereği ölü yakma törenlerinin yapıldığı tapınak. Nepal’in en büyük tapınak kompleksi Pathupatnath Hindu inancında kutsal kabul edilen Ganj Nehri’nin kolu Bagmati Nehri’nin iki yakasına yerleşmiş. Tüm gün canlı, haftanın her günü, her saat seramonilerin olduğu yer. Asıl Shiva Tapınağı’nın içine sadece Hinduların girmesine için veriliyor. Biz tanrı Shiva figürü ve onun kutsal hayvanı boğanın olduğu görkemli kapının dışında kaldık. Tapınağın içindeki haşmeti tahmin edemiyorum.

Tapınağın dışında her yerde dolaşmak mümkün. Ölü yakma törenleri de hemen nehrin karşısından izlenebiliyor. Tapınak kapısından giremeyip, daha yüksekten görebileceğimiz bir yerden içeriyi de görmeye çalıştık.

Ölü yakma platformları iki ayrı bölümde. İki bölüm birbirinden bir köprü ile ayrılıyor. Nehrin kenarındaki ilk bölümdeki 10 platform daha alt kastlardan kişiler için ayrılmış.

Köprünün diğer tarafındaki bölümde sadece iki platform var, birisi kraliyet ailesi için diğeri en üst kast grupları için. Yani kast sistemi yakılma aşamasında da devam ediyor. Zengin bölüm daha canlı, hareketli ve nehrin karşısından basamaklı bölümden rahatlıkla tören izlenebiliyor. Biz de üst sınıftan bir ölünün törenini izledik.

Nehir kenarında önce ölen kişi ailesi ile vedalaşıyor daha sonra yakılacak platforma alınıyor. Ölünün külleri nehre atılıyor ve bu küller kutsal Ganj Nehri’ne ulaşıyor. Bu şekilde kutsal nehre külleri de kavuşan kişi artık reenkarnasyon döngüsünden de kurtulmuş oluyor. Bu törenleri yakından izlemek farklı bir duygu. Ancak Hindu inancı gereği yapılan bu töreni farklı bir inanç gereği yapılması gereken tören olarak düşünüyoruz. Tam bir yıl önce Hindistan Varanasi’de Ganj Nehri kenarında ölü yakma törenlerini izleme şansım olmuştu. Orada bu kadar yakından değil sabah gün doğarken ve gün batımında tekne ile uzaktan izleyebilmiştik. Turistlerin çok yaklaşmasına ve fotoğraf çekilmesine sıcak bakılmadığı konusunda rehberimiz uyarmıştı. Burada halkın arasında daha yakından izleyebildik.

Hangi platformda yakıldığınıza göre cenaze maliyetleri değişmekte. Daha düşük gelir grubu için ayrıca nehrin biraz ilerisinde bir binada elektrikli hızlı yakma işleminin yapıldığını rehberimiz açıkladı.

Komplekste hem tanrı Shiva’ya adaklar, sunumlar için tapınağa ziyaret, cenaze törenleri için olduğu gibi yaşlı bakım evi, din adamlarının kaldığı yerler, ayrıca cenazesi olanların cenazeden sonra 10 gün kadar kalabileceği odaların olduğu binalar yer almakta.

Bu arada dünyadan elini eteğini çekmiş münzevi yaşadığı söylenen Sihler de çevrede. Renkli giysileri ile bu din adamları ile fotoğraf çektirmek isteyebilirsiniz. Ancak sıkı durun bu kişiler fotoğraf çektirmek için 10 dolar civarında para istiyorlar. Ne güzel hem dünya nimetlerinden elini çektiğini iddia et hem de ciddi miktarda nakit sağla turistlerden. Acaba gerçek Sihler başka yerlerde, buradakiler turistik olanlar mı diye düşünmekten alıkoyamadım kendimi. Bilmeden aşağıdaki fotoğrafı çektirdikten sonra iki parmağı ile para işareti yapan Sih ile sonunda pazarlık bile yaptık.

Pathupatnath Tapınağı Hindular için hac yeri, kutsal mekan, turistler için de görülmesi gereken farklı bir dünya. Katmandu gezinizde ilk sıralarda yer alacak bir tapınak.

Bu arada Hindistan’da Ganj kıyısında Hinduların yakıldığı Hac şehri Varanasi’de tüm şehir ölüm şehri olmuş, Katmandu’da bir tapınak ayrılmış. Varanasi yazımı okumak isterseniz aşağıdaki linkte.

Varanasi Gezi Rehberi: Ruhun Özgürleştiği Şehir

Boudhanath Stupa

Nepal nüfusunun %80’i Hindu, %10’u Budist, %10’u diğer dinlere mensup. Nepal’de Hindu ve Budistler barış ve hoşgörü içinde yaşamaktalar. Budizmin kurucusu Sidarta Gotama Nepal’de Lumbini şehrinde doğmuş. Budist nüfus oranı az gibi görünmekle birlikte Nepal’de çok sayıda Budist Stupalar bulunmakta. Katmandu’da dünyanın en önemli ve en büyük Budist Tapınağı Boudhanath Stupa budistler için bir hac yeri. Geniş yuvarlak bir taban üzerine piramit şeklinde bir kule olan stupanın üzerinde her yönde Buda’nın gözleri bulunmakta. Kulenin 13 katı insanın Nirvanaya ulaşmak için geçilmesi gereken aşamaları ifade ediyor.

Bu stupanın içine girilemiyor, içinde daha önceki budaların ve hatta Buda Sidarta’nın kemikleri olduğu söyleniyor.

Ziyaretçiler mantralarını söyleyerek stupa etrafında saat yönünde dönüyorlar. Bir tarafta da namaza benzer şekilde ibadet eden kişiler görmek mümkün.

Boudhanath Stupa 2105 yılındaki depremde çok büyük hasar görmüş ve tekrar yapılmış.

Etkileyici, bembeyaz, huzurlu stupanın bulunduğu kapalı meydan da yürüyüş için çok güzel. Çevrede kafeler, dükkanlar bulunuyor.

İbadet etmeseniz de uzun zaman geçirmek istenebilecek bir meydan. Stupa giriş ücreti 400 NPR. Stupaya Thamel Meydanı’ndan taksi ile ulaşım kolay. Biz tek yön için 400 NPR ödedik. Stupa’da rehberli gezmek gerekmiyor.

Swayambhunath Tapınağı

Swayambhuanth Tapınağı diğer adı ile çok maymun yaşadığı için Maymunlar Tapınağı da Boudhanath Stupa gibi bir Budist tapınağı.

Katmandu Vadisine hakim tepeye kurulmuş tapınağa çıkmak için 360 basamak tırmanmak gerekiyor.

Tepeye ulaşınca stupanın güzelliği, çevredeki çok sayıda tapınak ve müzede yatan Buda görüntülerinin yanı sıra tüm şehrin panoramik manzarası tüm yorgunluğu unutturuyor.

Bu arada her yerde yolda tapınakların üzerinde yanı başınızda maymunlar. Bir süre sonra gözümüz maymunlara iyice alıştı sanki.

Tapınak giriş ücreti 200 Rupi (2 $). Tapınak şehir merkezi yani Thamel Meydanı’na da uzak değil. Taksi ücreti olarak tek yön 400 NRP ödedik.

Narayanhiti Saray Müzesi

Tarihi meydanlar ve tapınaklar ziyaretlerimizi tamamladıktan sonra sıra 20.yy mimarisi kral sarayına geldi.

2009 yılından bu yana müze olarak halka açılan Narayanhiti Saray Müzesi görülmesi gereken bir müze.

Nepal 1990 yılına kadar krallıkla yönetilmiş, 1990-2008 yılları arasında ise parlamenter monarşiye geçilmiş. Ülkede 2001 yılında yaşanan Nepal’in en büyük trajedisi sonrası ülkede rejim tartışmaları artmış ve 2008 yılında Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuş. Gelelim ülkede yaşanan trajediye. 2001 yılında Prens Dipendra anne ve babası dahil ailenin 11 üyesini öldürüp kendisini de vurur. Hala tam anlamı ile açıklanamayan sır olan bu katliamın sonrası kral Birenda’nın kardeşi Gyanendra kral olarak başa geçer. Böyle bir katliam olmasa yeni kralın başa geçme şansı hiçbir zaman olamayacaktı. Birenda’nın aile üyelerinin tamamı ölürken, Gyanendra’nın ailesinden hiç kimseye bir şey olmamış.

Bu katliamdan ve yeni kraldan sonra ülkede rejim tartışmaları artar. 2006 yılına kadar iç savaş sürer ve 2008 yılında krallık ortadan kaldırılıp parlamenter demokrasiye geçilir. 2009 yılında da kralların yaşadığı saray halka açılır.

Hem kralların yaşam tarzı hem de Nepal tarihi için önemli olan bu saray halkın da çok ilgisini çekmekte. Bizim ziyarete gittiğimizde kapıda yerel halkın uzun kuyruklar oluşturduğunu görmek ilginç idi. Halk krallarının yaşadığı sarayı heyecanla gezmek istiyor.

Saray 1970 yılında eski sarayın önüne Kral Birenda Bir Bikram Shah’ın evliliği onuruna inşa edilmiş. İşin acısı yine bu sarayda Kral Birenda’nın katledildiği bölüm ve kurşun izleri de ziyaretçiler tarafından gezilebiliyor. Sarayda 52 odanın 19’u ziyarete açık olan Saray zengin dekorasyonu, objeleri ile etkileyici. Özellikle taht odası çok çarpıcı idi. Sarayın içinde fotoğraf çekmek yasak, kapıda fotoğraf makinesi ve telefonları bırakmak gerekiyor. Sarayın odaları, mobilyaları, aksesuarları içinde en çok ilgimi çeken yerlerde serili bengal kaplanı postları oldu, halı veya doldurulmuş aksesuar olarak sergilenen bengal kaplanlarının fotoğrafını çekmek istemiştim. İnternet aramamda bir fotoğraf bulabildim ve paylaşıyorum. Nepal’de çok sayıda bengal kaplanları yaşarken soyu tükenme tehlikesi ortaya çıkmış. 2010 yılından beri dünyada uygulanan kaplan koruma planı çerçevesinde bengal kaplanları sayısı iki katına çıkartılabilmiş. Saraydaki çok sayıda bengal kaplanı postu kullanılan aksesuarları görünce o dönemde bu hayvanların nüfusunun neden azaldığı ortaya çıkıyor sanki. Bu arada fil ayağı şeklinde sehpaları görünce dayanamayıp görevliye bu ayakların gerçek fillerin mi olduğunu sordum. Aldığım cevap gururla evet gerçek şeklinde idi.

Saraya giriş ücreti 500 NPR, tabii tüm turistik yerlerdeki yazdığım fiyatlar turistlere uygulanan fiyatlar, yerel halk ve bazı ülkelerin vatandaşlarına uygulanan fiyatlar daha düşük.

Garden of Dreams

Bu arada Saray ile aynı caddede sadece 100 metre mesafede Garden of Dream’se de uğramanızı öneririm. 1920’li yıllarda Avrupa tarzı neoklasik tarzda yapılmış tarihi özel bir köşk. Bahçesi, dünyanın değişik yerlerinden getirilmiş bitkileri süslemeleri, havuzları ile güzel bir yeşil alan. Katmandu’da pek park ve yeşil alan göremediğimiz için burada dolaşmak zaman geçirmek, içinde yer alan kafe de de bir şeyler içmek isteyebilirsiniz. Bahçeye giriş ücreti 200 NPR.

Buraya kadar Katmandu merkezde gezilecek yerleri gördük. Bundan sonra Katmandu’ya yakın günübirlik gidilebilecek, yakında görülmesi gereken yerlere gelelim.

Öncelikle Patan ve Baktapur 15.yy da Nepal krallığı üçe ayrıldıktan sonra kurulan diğer iki krallığın başkentleri. O şehirlerin de Durbar Meydanları görülmeli diyerek yola çıktık. Katmandu’ya yakın, ulaşımı kolay ve dört kişi olduğumuzdan taksi ile ulaşmak ekonomik idi. İlk turumuz Nagarkot’ta güneşin doğuşunu izleyip Baktapur’u gezmek oldu. Sabah 5’te başlayıp akşam 18.00 de biten tüm günlük yolculuk için taksiye 35 dolar ödedik. Katmandu da mesafeler çok uzak olmasa bile şehrin çok kalabalık ve yolların bozuk olması nedeni ile yol beklenenden daha uzun sürüyor. Aslında zamanı olan ve yalnız gezginler için aynı yerlere yerel halkın kullandığı otobüsler ile çok ucuza gidilebiliyor.

Nagarkot

Nagarkot Katmandu’ya 32 km uzaklıkta Katmandu Vadisi’nin kenarında yer alan bir köy. Himalayalar’ın sekiz sıradağının (Annapurna, Manaslu, Ganesh Himal, Langtang, Jugal, Rolwaling, Everest ve Numbur) en geniş açıdan görülebildiği nokta. Himalayalara, Everest’te tırmanamadığımıza göre bu noktadan Himalayalar’ı görelim istedik. Güneş doğuşu için de görülmesi gereken yer diye erkenden yola düştük. Hava aydınlanmadan ulaştık, özel manzara seyredilecek tepeye çıktık. Heyecanla güneş doğuşunu bekledik, şansımıza aslında şanssızlığımızdan güneş doğuşunu izledik ancak hava hafif sisli olduğu için Himalayalar’ı göremedik. Sonradan okuyunca öğrendim ki Himalayalar’ın net görüleceği aylar Kasım Aralık ve Mart Nisan aylarıymış. Biz Ocak ayında olabilecek görüntülere razı olduk.

Bhaktapur

Unesco Dünya Mirasları Listesi’nde yer alan tarihi şehir Bhaktapur 12. ve 15.yy. arasında Nepal Krallığı’na başkentlik yapmış. Şehir 18. yy’a kadar surlarla çevrilmiş. Şehirde yaşayan Hindu ve Budistler bir uyum içinde yaşamakta ve şehir çok sayıda kültürel festivallere ev sahipliği yapmakta.

Şehir Nepal Newari kültürünü yansıtan bir açık hava müzesi. Şehrin ana meydanı Durbar Meydanı, ahşap, taş, metal işçiliği ve mimari yapısı ile görkemli. Meydanda altın kapılı 55 pencereli saray,

Kral Bhupatindra Malla’nın heykeli, büyük çan, Ulusal Sanat Galerisi, çok sayıda tapınak yer almakta. Tabi çan kulesinin arkasında depremde yıkılan tapınak ta görülüyor.

Bhaktapur, Katmandu ve Patan Durbar Meydanlarında üç tür tapınak mimarisine rastlanıyor. Pagoda; üst üste birden çok çatılı tapınak, Shikhar tarz: uzun ince köşeli piramit şeklinde tapınak ve Stupa; geniş bir taban üzerinde kubbesi olan budist tapınaklar.

Katmandu ve Patan Durbar Meydanlarında da yer alan ahşap oymalı erotik tapınaklardan burada da bulunmakta.

Ayrıca krallık banyosu da keyifli görünüyor.

Bhaktapur da iki ayrı ana meydan daha bulunuyor. Taumadhi Meydanı ve Dattatraya Meydanı.

Bhaktapur’da dünyanın en eski mesleklerinden seramik işçiliği hala geleneksel yöntemlerle yapılmakta. Bu amaçlı bir meydan da bulunmakta. Bizim dolaştığımız anda yağmur yağdığından yeterince tezgah göremedik alanda.

Bhaktapur’da zamanımızın bir kısmını meydanların dışında sokaklarında dolaştık. Tarihi binalar, ilginç kapı süslemeleri arasında dolaşarak şehrin ruhunu daha iyi hissettik. Yine şehir gezisinin olmazsa olmazı hediyelik eşyaların satıldığı ara sokaklar dükkanları ve taş dokusu ile dolaşmaya değer.

Bhaktapur’da gezilecek alan geniş, bilet satış yerinde bekleyen rehberlerden almanızı kesinlikle öneriyorum. Tüm meydanları ve sokakları rehberle dolaştık üç saat kadar sürdü. Sonunda Durbar Meydanı’na geri dönüp rehberle vedalaşıp meydanın tam ortasında tüm meydanı göreceğimiz kafede kahvemizi içtik.

Bhaktapur giriş ücreti 1500 NP (15 dolar) 10 dolar da rehbere ödedik. Şehir Katmanduya 12 km uzaklıkta. Bu şehir Katmandu’ya gelip mutlaka görülmesi gereken şehirlerden.

Başka bir günü de eski başkent Patan ve Kiktabur’a ayırdık. Yine Thamel Meydanı’ndan 20 dolara bir taksi ile anlaştık. Böylece tüm gün arabamız ve şoförümüz oldu.

Patan

Resmi adı Lalitpur güzel şehir anlamına gelen Patan Katmandu merkeze 5 km uzaklıkta ve Nepal’in üçüncü büyük şehri. İki şehir birleşmiş gibi Katmandu ile Patan’ı sadece Bagmati Nehri ayırmakta. Hinduizm ve Budizmin iç içe geçtiği iki dinin etkisi ile yaratılan tapınaklar, heykeller, sanat eserleri ve mimarisi ile gerçekten güzel şehir. Şehirde 55 Hindu Tapınağı, 136 Budist Manastırı yer almakta.

Patan Durbar Meydanı’nda 14-18. yy arasında Malla Krallığı zamanında inşa edilen tarihi saray, budist ve hindu tapınaklar, heykeller, bronz, taş, ahşap süslemelerin yanı sıra kraliyet hamamı da yer almakta.

Tanrı Lord Krishna’ya ayrılan tapınağın yanına inşa edilen saray müze olarak halka açılmış. Müze hem Hinduizm hem Budizm eserlerini ve tanıtımını çok güzel sunmakta. Meydanda bu müzeyi gezmeyi ihmal etmemek gerek. Patan Meydan’a giriş ücret 1000 NPR ödediğimiz için müze girişine ayrıca ücret ödemedik.

Meydanı ,tapınakları, saray müzesini uzun uzun gezdikten sonra meydana tam olarak hakim üç katlı binanın terasında meydan manzarasına karşı kahve içmek te ayrı bir keyif oldu.

Meydan dışında da çok sayıda tapınaklar yer alıyor. Biz bunlar içinde Golden Temple’ı da görmek istedik. Meydana yürüme mesafesinde tapınak girişi ücretli. Hem kapı girişi hem de içindeki altın tapınak etkileyiciydi.

Meydanın çevresindeki ara sokaklarda güzel hediyelik eşyalar satan dükkanların yanında geleneksel resim sanatı thanka satan dükkanlarda sanatçıların tanka yapmalarını da izlemek mümkün.

Kirtipur

Kirtipur Katmandu’da zamanı olanların görmesini önereceğim bir şehir. Üç saatte rehberle Kirtipur’un büyük bir bölümünü yürüyerek gezebildik. Sadece tepede Budist Stupayı görmeye zamanımız yetmedi.

Kirtupur tarihi, kültürel ve doğal güzelliği ile dikkati çeken ve Nepal’in en eski yerleşim yerlerinden biri. Küçük şehir konumlandığı tepe ile Katmandu vadisini hakim. Şehir giriş ücreti olarak 400 NRP ödedik.

Şehir Katmandu’nun beş km güney batısında. Hemen girişte Bagh Bhairab’a adanan tapınak bulunuyor.

Tabi Hindu olmadığımız için tapınağın içine giremedik ancak kapının önünde doğum günü nedeni ile oğlu ile gelip eğitim hayatı için tanrılara sunumlarını izleyip sohbet ettik. Sevimli çocuk ve babası bize özel poz verdi.

Bu komplekste iki yerden özel olarak söz etmem gerekmekte. Birincisi rehberimizin özel olarak anlattığı normal turist olarak gezsek anlayamayacağımız iki özel bölüm: birincisi dünyanın yaratıcısı tanrıçanın Godness of Earth’in dünyayı yaratma anı, diğeri ise müzik tanrısı için ayrılan bölüm. Bu bölümde özel olarak müzisyenler gelip dua edip müzik çalıyorlarmış.

Tapınak sonrası yine şehrin sokaklarını ve diğer tapınakları da dolaştık.

Katmandu’ya oldukça uzun zaman ayırdık. 8 gece konakladık. Hem şehir merkezini hem de çevredeki önemli diğer şehirleri doyasıya gezdik. Toplam Nepal için 14 gün ayırmıştık. Kalan 6 günümüzü ise Katmandu’ya uzak iki şehir Pokara ve Chitwan’da geçirdik.

Pokhara Gezi Rehberi- Yeşil ve Sakin Nepal

Chitwan Ulusal Park’ta Safari

Son Söz

Katmandu Nepal’in en büyük, kaotik ve tozlu ancak tarih, kültür ve mimari eserleri açısından mutlaka görülmesi gereken şehri. Tam anlamı ile mistik bir şehir. Şehrin Durbar Meydanı, tapınaklar, müzeleri de ilginç, fakir, sakin, huzurlu ve turistlere saygılı insanları da özel. Dağcılar ve trekkingçiler için dünyanın en yüksek zirvelerine tırmanma hedefinin gerçekleştirilebileceği ülke.

Mustafapaşa Köyü Gezi Rehberi: Kapadokya Konakları

Yazan:

Tulay Yucel

17/06/2021

Mustafapaşa köyü, antik dönemden kalan adı ile Sinasos (Güneşin Şehri) Kapadokya gezisinde kesinlikle programa alınması gereken özel bir yer.

Kapadokya’da, doğanın mimarisiyle milyonlarca yılda yaratılmış olağanüstü şekilleri, peri bacaları, vadilerin yanında, insan eli ile yaratılmış manastırlar, kiliseler, yeraltı şehirleri, mağara evlerinin olduğu coğrafyada, karşınıza bambaşka bir köy çıkıyor. Cumhuriyet öncesi Osmanlının son dönemlerinde 700 den fazla sanat eseri gibi işlenmiş taş konakları yapılan köy, bölge dokusundan çok farklı bir ruh taşıyor.

Bu gösterişli konaklarda yaşayanları, taşları işleyen ustaları, köyün tarihini ve öykülerini merak ediyor insan. Sinasoslu ancak İstanbul’da ticaret ile uğraşan zengin Ortodoks Rumlar memleketlerine taş konaklar yaptırıp, bu köyü sayfiye yeri olarak kullanmışlar. Zengin ve estetik değerleri gelişmiş ve nüfusun % 80’ini oluşturan Rum halkın yanında köyde yaşayan Türkler daha fakir, topraktan ve Rum sakinlerin hizmet işlerinden geçim sağlayan kesim imiş.

Bu güzel köyde yaşayan Rumlar, 1924 yılında mübadele ile evlerine, köylerine veda etmek zorunda kalmışlar. Köye Yunanistan’dan karşılıklı olarak mübadeleye tabi tutulan Türkler yerleştirilmiş.

Bugün köy Kültür Bakanlığı’nın koruması altında ve 1981 yılında turizme açılmış. Ancak 700 konağın tamamı bugünlere ulaşamamış, şu anda 93 konak, 30 dan fazla kilise ve şapel bulunmaktadır. Köyün mübadele öncesi zenginliği kalmasa, geçen zaman içinde dokusunda bozulma olsa da tarihi dokusundan kalan izler hala köyü özel kılıyor.

Mustafapaşa Kapadokya rotanızda kolay ulaşılacak ve hatta konaklanabilecek bir yer, Ürgüp’e sadece 6 km uzaklıkta.

Gezelim Görelim

Mustafapaşayı nasıl gezelim derseniz cevabımız, adım adım yürüyerek olacaktır. Hadi başlayalım gezmeye.

Konstantin-Helena Kilisesi

Önce Cumhuriyet Meydanı’ndaki kiliseden başlayalım. Osmanlı Sultanı I. Ahmet zamanında halkın katkıları ile kilise inşasına başlanmış, 1729 yılında tamamlanmış. Kilise 19.yy’da köydeki iki kiliseden biri imiş. Diğer kiliseden geriye bir şey kalmamış. Bu kilise fresklerinden pek bir şey kalmasa da yapısı ayakta kalabilmiş ve ziyarete açık. Giriş ücreti olarak 3 TL ödenip, bu kilise ve manastır gezilebiliyor.

Bu kutsal kiliseyi görebilmemizin kolay olmadığını belirtmeliyim. Mustafapaşa’yı Haziran 2021 de gezdik. Tam şehrin meydanındaki kilise ilk durağımız idi ancak kapısı kapalı idi, kiliseden umudumuzu kesip Aziz Nikola Kilisesi’ne yürüdük, sürpriz manastır da kapalı idi. Hayal kırıklığı ile meydana geri dönerken şans yüzümüze güldü ve karşımıza kilisesinin yanındaki dükkanında hediyelik eşyalar satan Cavit beyi çıkardı. Cavit bey bizi dükkanına davet etti, dükkanının bulunduğu Marika Konağı’nı gezdirdi ve köyün tarihini anlattı. Sohbetimiz sonunda hem kiliseyi hem manastırı görmenin bizim için önemli olduğunu anlatınca hemen yanında çalışan delikanlıyı gönderip muhtardan kilisenin anahtarını aldırıp kiliseyi açtırdı. Giriş ücreti de olduğuna göre herhalde muhtarlık sorumluluğuna bırakılmış bu tarihi eserler.

Maraşoğlu Köprüsü

Kiliseden manastıra doğru yürürken altından geçtiğimiz Maraşoğlu Köprüsü, iki payandaya oturtulmuş, üç kemerli, kesme taştan yapılmış. Köprü 1865 yılında, köyün zenginlerinden Vasil Dimitri Maraşoğlu tarafından üst tarafta Hamam Mahallesi ile Manastır Mahallesini birbirine bağlamak için yaptırılmış. Manastıra giderken yolun iki yanında kayalara oyulmuş şapeller, yerleşim yerleri, peri bacaları görünüyor.

Manastır Vadisi

Aziz Nicholas Manastırı’nın da içinde bulunduğu vadi Manastır Açık Hava Müzesi olarak adlandırılmış. Vadide Aziz Stefanos, Aziz Yuhannis Theologos, Vaftizci Yahya ve Azize Barbara kiliselerinin bulunduğu levhada belirtiliyor. Ancak hepsinin kapalı olduğu belirtildiğinden diğerlerine yürümeye çabalamadık. Herhalde pandemi dönemi turist sayısının azlığı nedeni ile yeterli ilgi gösterilmiyor, diğer zamanlarda turistlerin rahatlıkla ziyaret edebileceklerini umuyoruz.

Aziz Nicholas Manastırı

Şehir meydanına 1 km uzaklıkta, 15 dakikada ulaşılan Aziz Nicholas Manastırı’na süslerle bezeli kemerli taş bir kapıdan giriliyor.

Manastırın 19.yy’da yapıldığı tahmin ediliyor. Bir kısmı kayanın içine oyulmuş, bir kısmı kesme taşlardan yapılmış manastırın. Alt katta birbirine geçişler olan bölümler, üst katında birkaç oda bulunuyor. Alt katta kapının karşısında freskler yer alıyor. Manastırın bahçesinde şifalı suyun cilt hastalıklarına iyi geldiği düşünülen bir ayazma var. Müslüman ve Hristiyan halk şifa amaçlı manastır ziyaretlerini sürdürmüşler yıllarca. Manastırın bugünkü görünümü yepyeni, pırıl pırıl. Yeni restorasyonu tamamlanmış, freskler de fazlası ile ışıl ışıl renklerde yeniden canlandırılmış. İçeriye adım atar atmaz tarihi bir yerde olduğu duygusundan uzaklaşıyor insan. Restorasyon ayrı bir uzmanlık alanı, başarılı bir restorasyon mu diye düşünmekten alamıyor insan kendini. Buruk duygularla çevreyi incelerken panolarda manastırın önceki görüntüleri karşımıza çıktı. Soldaki foto 1920’li yıllardaki fotosu, orijinal hali, sağdaki fotoda ise 2012 yılında çevre duvarları yıkılmış, harap haldeki manastır. Hiç olmazsa toparlanmış, halka açılmış bir manastır haline gelmiş, umarız restorasyon esaslarına uyulmuştur

Ortodoks Rumlar için önemli bu iki kutsal mekandan sonra köy içi gezimize devam edebiliriz.

Meydanda bir sokağın başında köyün en eski camisi Cami-i Kabir yer almakta, gezilebilir.

Mehmet Şakir Paşa Medresesi

Caminin karşısında ise Osmanlı döneminden kalma taş bina hemen dikkatimizi çekti. Gerek binanın taş işçiliği, gerek ahşap süslü taç kapısı tarihi bir eserin kapısında olduğumuzu gösteriyordu. Yaklaştık ancak kapı kilitli idi binanın duvarları boyunca ilerleyince diğer kapıda ‘Kapadokya Üniversitesi- Mehmet Şakir Paşa Medresesi’ yazısı ile karşılaştık. Türkiye Cumhuriyeti Üniversitesi altında Medrese yazısı kafa karıştırıcı idi. Üniversitenin kapsamında medrese eğitimi varmış gibi bir algı oluşturan bu ifade yerine, binasının medrese binası olduğunun yazılması daha doğru olsa gerek.

Kapıdaki güvenlik görevlisine binayı sorduk. Görevli binanın tarihi medrese olduğunu, şu anda Üniversite binası olduğundan giremeyeceğimizi belirtti. Ancak biz ısrarla blog yazdığımızı ve binayı gezmek istediğimizi söyleyince bizi kırmadı.

Binayı gezmeden bu önemli Osmanlı eserinden söz edelim. Mehmet Şakir Paşa Medresesi 1890 yılında Mehmet Şakir Paşa tarafından yaptırılmış. Medrese asimetrik U planlı, giriş kapısının üzerinde mermer bir kitabesi bulunmakta. Taç kapıdan bir avluya giriliyor ve avlu cephelerinde kemerli revak yer alıyormuş. O bölümde idari ofisler bulunduğundan biz o bölümü gezemedik.

Yurtdışında birçok tarihi üniversite binası gezmiştik, Oxford, Bologna gibi şehirlerde Orta Çağ’dan kalan binalarda öğrencilerin ders görmesi bizi heyecanlandırmıştı. Aynı duyguyu bu tarihi binada da hissettik. Binanın bir bölümü tarihi medrese iken bitişik binalardaki konaklar eklenmiş. Son derece otantik, tarihi bir binanın bugün eğitim kurumu olarak kullanılması çok güzel olmuş. Bina kesinlikle ziyaretçilere açılmalı, gururla gezdirilmeli. Köy için tarihi bir değerin görülmesi gezilmesi gerekir. En azından eğitim dönemi dışında böyle bir uygulama olabilir. Biz ısrarımız ile böyle bir şansı yaratabildik.

Medrese -Üniversite binası çıkışında birbirinden güzel konaklar ve büyükçe bir parkın yanından geçerek Asmalı Konağa yöneldik.

Asmalı Konak

Mustafapaşa’nın popülerliği TV de ünlü Asmalı Konak dizisinin bu köyde bir konakta çekilmesi ile artmış. Dizi sonrası Türk turistler akın etmiş köye. Asmalı Konak’ın ilk bölümleri burada çekilmiş daha sonra senaryoda bir yangın sahnesi ile konak çekimleri Ürgüp’te başka bir konağa taşınmış. Gösterişli konak İstanbullu Yorgos Vasilio’nun yazlık evi olarak 1887 yılında yapılmış. Mübadele ile sahibi köyü terk ederken bir Türk aileye bırakmış. 1938 yılında da Öztürk ailesi tarafından satın alınmış halen bu ailenin sahip olduğu konak bugün butik otel ve restoran olarak hizmet veriyor. Otele verilen isim de kökenlerine atıf yapılmak için olsa gerek ‘Old Greek House’ adını almış.

Asmalı Konağın hemen solundan devam edince bölge üzümlerden yapılan yerel şarap üretim yerlerinden birini görebilirsiniz. Geleneksel şaraphanelerden yerel şarap alabilirsiniz. Bu atölyelerden birine kısa bir ziyaret sonrası bize çekici gelen köyün seyir tepesine yöneldik. 300-400 metrelik bir yürüyüş ile veya araba ile seyir tepesine çıkabilirsiniz.

Seyir Tepesi

Köye tam hakim tepede etkileyici köy manzarasını izleyebilirsiniz, bir restoran kafe var. Tabii yine pandemi dönemi beklenen durum kapılar kapalı idi. Manzara seyrederken kahvemizi içemesek de tepeye ulaşmaktan memnun bol bol foto çektik.

Tepeden ağır ağır indik ve köyde biraz daha zaman geçirme isteği ile köyün ara sokaklarına daldık. Yaşanan ve restore edilmiş evler arasında en çok kapılar ilgimizi çekti. Özellikle mavi kapılar yapılmış bu güzel taş konaklara. Mavi kapının özel anlamı varmış, köyde Cevat beyden dinlediğimiz öyküye göre. Bunu da paylaşmadan geçmeyelim. Köyün kuruluşunda bu topraklarda çok sayıda akrep olduğunu gören halk, akrebin mavi rengi sevmediği ve mavi kapılı evlere girmeyeceği inancı ile kapılarını maviye boyamışlar. Yaşanan evlerin önünde asmalar da yeşermişti.

Mustafapaşa, bugün 700 konak kalmasa da kalanların restore edilmesi, köyün korunmaya alınması ile özellikle son yıllarda Kapadokya’nın özgün, görülmesi gereken köyleri arasına girmiş.

Yine köye özgü Kapadokya Sanat ve Tarih Müzesi 150 yıllık restore edilmiş bir konakta yer alıyor. Türkiye’nin ilk özel bebek müzesi ve yine köy geçmişine ilişkin kompozisyonla görebileceğiniz bir müze. Ancak bizim için yine pandemi nedeni ile açık bulamadığımız bir müze olarak kaldı.

Mustafapaşa Ürgüp yolunda, Mustafapaşa’ya 5 km uzaklıkta Gomeda Vadisi de zamanı olanlar için gezilebilir. Ihlara Vadisi’ne benzer şekilde kayalara oyulmuş kiliseler, güvercinlikler, içinde akan deresi ile görülebileceği öneriliyor. Biz Kapadokya’nın diğer bölgelerinde çok sayıda vadi gezdik son günümüzde bu vadiye zaman ayıramadık.

Köyde konaklamak isteyenler için de zengin seçenekler sunulmaktadır. Ara sokakta dolaşırken Peri Masalı Hotel ile karşılaştık, sahipleri bu sevimli otelin odalarını gezdirdiler, tam bir mağara oteli üstelik yüksekte köy manzaralı. Köyde daha büyük oteller de var. Aslında Mustafapaşa’da ister mağara otelde, isterseniz bir konakta kalma şansınız var tercih sizin.

Biz Mustafapaşa’nın 5 km güneyinde Ayvalı Köyü’nde kaldık. Yeri gelmişken kısaca bu köyden de söz edelim. Ayvalı köyü Ürgüp’e 10 km uzaklıkta. Köy mağara evleri ile ünlü. Hala bu evlerde yaşayan aileler var. Köyde konaklamak için mağaralarda küçük pansiyonlar da bulabilirsiniz. Biz bu köyde özellikle Kapadokya’nın en eski mağara oteli Gamirasu Oteli’nde kalmak istedik. Gamirasu Otel Bizans döneminde bir inziva manastırına kurulmuş, içinde 11. yy’dan kalan Bizans kilisesini korumuş, özenle ve otantik dekore edilmiş, doğal, huzurlu bir butik otel. Özellikle tavsiye edebilirim.

Bu arada Ayvalı Köyü ve otelimizden görüntüyü de ekleyelim.

Kapadokya’da Ürgüp, Göreme, Uçhisar bölgelerinde değişik otel seçenekleri bulunmakta. Ancak doğal ortamında, bir köyde, gerçek dokusuna en uygun şekilde planlanmış butik oteller değerlendirilmeli.

Son Söz

Mustafapaşa bizim dört dolu günde Kapadokya’nın birçok yerini dolaştıktan sonra yarım günden daha çok zaman ayırdığımız, sokaklarında geçmişin kokuları ile dolaştığımız güzel bir köy. Dolaştığımız köyde konakların, kiliselerin taşları Ürgüp’te başka binalara taş olmuş olsa da kalanlar bize tarihi dokuyu yaşattı, günümüzde böylesine tarihi yolculuk yaptığımız köyde, acaba 1920’lerde dolaşsak nasıl olurdu diye düşünmekten alıkoyamadık kendimizi. Keşke koruyabilse idik 1920’lerin köyünü bir hazine olarak.

Aspendos Gezi Rehberi: Dünden Bugüne Canlı Bir Antik Kent

Yazan:

Hurol Sipahioglu

29/05/2021

Aspendos, tiyatrosunu bir yana koyarsanız, Anadolu’daki yüzlerce antik kentten biri ama işte o tiyatrosu, Aspendos’u bugün hala canlı, yaşanan bir yer yapıyor, dünü bugüne taşıyor. O zaman gidelim, görelim…

Antalya’nın Serik İlçesi Belkis beldesinde bulunan Aspendos’a ulaşmak için Antalya-Mersin Karayolunu takip edeceksiniz; Manavgat yönünde otoyol üzerinde 48 nci kilometrede, Serik’ten hemen çıktıktan sonra, sola kuzeye dönüp Aspendos Caddesi’nde 4-5 km gittikten sonra Aspendos’a ulaşıyorsunuz. Toplu taşımayı tercih edecekseniz, Antalya Otogar’dan Serik’e gelip oradan Belkis’a giden bir araç bulabilirsiniz. Aspendos’a giriş 60 TL, müze karta ücretsiz. Kış sezonunda (Ekim başı-Mart sonu) 08.30-17.30, yaz sezonu (Nisan başı-Eylül sonu) 09.00-19.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir. Her gün açık.

Buraların tarihi çok eskilere kadar gidiyor; Aspendos sikkelerinde şehrin ilk ismi olarak kabul edilen Estwediiys ibaresi, Geç Hitit dönemine ait Azatiwataya’nın kralı Azatiwata’ya dayandırılmaktaymış. Kabul edilen görüşe göre, Aspendos, Truvalıların can düşmanı Akhalılar tarafından kurulmuş ve tarihi MÖ 1200’lere kadar gitmekteymiş. Aspendos, Pamfilya’da Perge ile Side’nin gölgesinde kalsa da görkemli bir kent. Yunan tarihçi Thukidides’e göre Aspendos, Eurymedon/Köprüçay üzerinde gemi taşımacılığının yapılabildiği son noktaymış…

Genel olarak Pamfilya tarihine Perge yazımızda yer verdiğimiz için burada tekrar yazmayacağım. Merak edenler için linki ekliyorum. Perge Gezi Rehberi: Helenistik Dünyanın İncisi

Aspendos, siyasi hayatın parlayan yıldızı olmamış. En önemli olaylardan biri, Atina ve müttefiklerinin Persleri yendiği Eurymedon Savaşı… Bu savaş sonrası Aspendos, Attika-Delos Birliğine alınmış. Onun dışında Pamfilya’da ne olmuşsa, Aspendos da onu yaşamış; Truva Savaşı sonrası bölgeye gelen kahramanlar, Dor göçleri, Likyalıların kendilerini ve parayı buraya da tanıtmaları, Persler tarafından bir üs olarak kullanılması, Büyük İskender’in esip kavurmasından sonra bir süre Antigonos ve Ptolemaios çekişmesi, bu arada Pergamon Krallığının hakimiyeti ve ne zaman okusam her defasında hayrete düştüğüm, Pergamonların Kralı III Attalos tarafından topraklarının Roma İmparatorluğu’na miras bırakılması ve Roma hakimiyeti… Ama iyi ki de bırakmış; bölgedeki çoğu antik kentte olduğu gibi Aspendos’ta da gördüğümüz çoğu abide Roma İmparatorluğu dönemine ait. Ve tabii, mutlaka Hadrianus buralara da gelmiştir. Hikaye sonra daha bildik oluyor; Bizans-Selçuk-Osmanlı…

Aspendos genelde kavgayı gürültüyü pek sevmeyen bir yermiş. Mesela Atinalı komutan Thrasybulus, Peloponez Savaşlarında çizdirdiği karizmasını toparlamak için donanmasını Aspendos kıyılarına çekince, Aspendoslular aman düzenimiz bozulmasın diye aralarında para toplayıp komutana vermişler. Ama sakin atın tekmesi sert olurmuş; Komutan parayı cebine indirip sonra Aspendos’u yağmalayınca bu da kendisinin son macerası olmuş; ölüm Aspendosluların elinden gelmiş.

Gerçi aynı düzenbazlığı Aspendoslular da Büyük İskender’e yapmışlar, karşısındaki kahramanı hafife alarak… Önce aramızda bir şeyler toplayalım sen bize dokunma falan demişler, Büyük İskender’in zaten daha gidecek çok yolu var, O da kabul etmiş. Ama sonra Aspendoslular, ya biz niye para veriyoruz ki, pek de bir şeye benzemiyor zaten, biz bunu paralarız falan demiş olmalılar ki, parayı vermedikleri gibi, savaş düzeneği falan olayına girince… Sen misin üç kağıda yatan; İskender’in dönüşü muhteşem olmuş, o para misliyle Büyük İskender’e verilmiş…

Aspendos, Side ile birlikte Pamfilya’da ilk sikkelerin basıldığı yer. Göreceli olarak döneminin daha küçük kentlerinden biri olan Aspendos’un kendi adına gümüş sikkeler bastırması, zenginliğinin bir göstergesi. MÖ 5 yy’ın ilk çeyreğinde basılan ilk sikkelerde bir elinde kılıç/mızrak bir elinde kalkan tutan çıplak bir savaşçı/hoplit, arka yüzde bacak şeklinde triskeles yer alırken, MÖ 5 yy sonlarında şehrin efsanevi kurucusu Mopsos ve yaban domuzu tasviri bulunmaktaymış. MÖ 3-2 yy’da sikkeler çıplak güreşçilerle süslenir olmuş. Bu arada Aspendos güzel atları olduğu kadar güreşçileriyle de meşhurmuş. Bizans döneminde Primopolis diye isimlendirilmiş, daha çok dini ayinlerin düzenlendiği bir yere dönüşmüş. Selçuklular döneminde tiyatronun kullanıldığına dair izler hala duvarların üzerinde görülebilir. Osmanlı döneminde uykuya dalan bölge, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında müthiş bir kahramanı ağırlamış; Mustafa Kemal Atatürk, Aspendos’un acilen restore edilmesini istemiş. 1980’li yıllarda Antalya’nın turizm odaklı geliştirilmesinden sonra iyice parlayan Tiyatro, özellikle 1994’te düzenlenmeye başlanan Aspendos Bale ve Opera Festivali ile Türkiye’nin belli başlı turizm, kültür ve sanat merkezlerinden biri olmuş. Her antik kente nasip olmayan bir mutlu son; şimdilik…

Şimdi, biri büyük biri küçük olmak üzere iki tepe üzerinde kurulu Aspendos’u gezmeye başlayalım. Şehrin en gözde noktası elbette tiyatrosu…

Tiyatro: Antik dünyadan kalan en iyi korunmuş tiyatro olma özelliği taşıyan yapı, MS II. yüzyılda Roma İmparatoru Marcus Aurelius döneminde, Aspendoslu mimar Zenon tarafından yapılmış. Roma tiyatroları tarzında yarım daire olarak planlanan yapının ön cephesi 22 metre yükseklikte, 100 metre genişlikteymiş. Tiyatro 41 oturma sırasına sahip olup yaklaşık 10000 kişiyi alabiliyormuş. Tiyatro, Selçuklular döneminde elden geçirilmiş ve kullanılmış; Alaaddin Keykubat kısa sürede olsa sahne kısmının bazı bölümlerini saray olarak kullanmış, bazı pencereleri kapıya dönüştürmüş, dış cepheye bir selamlık eklemiş. Yapı duvarlarında görülen zikzak figürler Selçuklulardan kalmaymış.

Oturma bölümü arkasındaki tepenin yamacına yaslı olarak inşa edilen Tiyatro’nun galeri ve sahne kısmı ise, yüksek kemerle desteklenmiş. Özellikle sahne duvarı ile alınlık ve nişlerdeki bezemeler dönemin ince taş işçiliğinin ihtişamını gözler önüne sermekte. İki kattan oluşan sahnenin alt kat sütunları Iyon tarzındayken üst kat sütunları Korint tarzındaymış. Bir zamanlar sahne duvarındaki gömme pencerelerde heykellerle süslüymüş.

Sahne gerçekten Tiyatro’nun en göz alıcı yeri. Bugüne kalan parçalar bile sahnenin zarafeti ve inceliği hakkında yeteri bilgiyi vermekte. Sahne aşağısında oyuncuların sahne girişlerini yaptığı beş kapı, üstte ise sütunlarla ayrılan gömme pencereler ve antik dünyada her eğlencenin altından çıkan Dionysos bezemelerinin olduğu üçgen alınlık mutlaka görülmesi gereken yerler.

Aspendos tiyatrosunun bir özelliği binlerce yıla meydan okuyup yağmura, sele, depreme, fırtınaya rağmen bugüne bu kadar sağlam gelebilmesiyse bir özelliği de müthiş akustiği… Otuma sıralarının dik bir eğimle yapılması ve derinliğinin de katkısıyla, her fısıltı bir çığlığa dönebilir; birlikte gittiğiniz arkadaşlarınız hakkında gıybet için hiç iyi bir yer değil, ona göre…

Ve tabii böyle görkemli bir yapıyı sıradan bir inşaat gibi geçiştiremeyiz, mutlaka bir efsanesi olmalı. Gerçi efsaneyi dinledikçe bu hikayeyi bir yerden tanıyorum diyeceksiniz ama tiyatrosuydu, stadyumuydu, kalesiydi, bacasıydı; binlerce yapının her birine özgün efsane nasıl bulunsun… Efsanemizde yine bir hükümdar, hükümdarın dünya güzeli kızı var ve bu kız evlenecek… Elbette bu kıza talip olan muhtelif adaylar var. Aspendos’ta da hükümdar, kızını kime vereceğini bilemez, en sonunda nasıl bir memleket sevgisiyse, Aspendos’a en faydalı işi yapana kızı vereceğim, der. Aspendos’un o günkü ihtiyaçlarını tam bilemiyorum ama sonuçta mendilden tavşan yapana kız verilecek değil tabii, kalıcı, heybetli ve yararlı bir şeyler olsun ki kız boşa gitmesin. Nihayet iki eser evliliğe giden yolda kapıyı aralar. Olayın ağır draması da burada; bu iki eseri yapanlar aslında kardeşmiş… Neyse eserlerden biri yazımızın kahramanı, akustiği ile ünlü tiyatro, diğeri ise dağlardan bayırlardan uzanıp şehre su getiren devasa su kemerleri… Bir yanda hayatın kaynağı su, öbür yanda herkesin lafını bire bin katıp bağıran dedikoducu bir tiyatro. Ben olsam su kemerlerini seçerdim elbette. Oyuncular da ovada, yaylada oynasınlar bir çadır kumpanyası olarak. Aslında galiba hükümdar da önce öyle düşünmüş ama sonra tiyatronun en tepesinde dolanırken ‘o kız beni görmeli, bana kazak örmeli’ gibisinden bir ses duymuş ama bakmış ki ortalıkta kimse yok. Tam korku içinde, o dönemde cevşene tekabül eden bir dua falan okuyacakken bir de bakmış ki Zenon uzakta kendi kendine fısıldayıp duruyor. Bu akustik dehasından etkilenen hükümdar, kimi seçeceğini bilemez ve kızını ikiye bölüp adaylara dağıtmaya karar verir.

Bir versiyona göre efsane burada bitiyor yani kızını iki mimar arasında paylaştırıp sonra işinin başına dönüp şehri idare etmeye devam ediyor. Bu noktada insan düşünmeden edemiyor; böyle hükümdarlarla Aspendos nasıl varlığını uzun yıllar koruyabildi acaba, diye… Böyle düşünen başkaları da olsa gerek ki efsaneye bazı eklemelerle, olayı bir ölçüde tatlıya bağlamaya çalışmış. Buna göre su kemerlerini yapan mimar, artık kıza olan sevgisinden mi ya da bir kızın yarısıyla nasıl bir hayat kurabileceğini bir türlü bilememesinden mi, bilinmez aradan çekilmiş ve Zenon kızla evlenmiş. Adı sanı bilinmeyen, su kemerlerini yapan, fırsatçı Zenon’un kardeşi olan mimar ise, tam bilgi olmasa da, hayatın dalgaları arasında o su kemerinden bu su kemerine sürüklenmiş gitmiş.

Su kemerleri: Bence en az Tiyatro kadar önemli diğer bir yapı da su kemerleri. Kemerlerin 950 metrelik kısmı olan iki sifonu ayakta kalmış; biri daha uzak ama diğeri şehrin kurulu olduğu tepenin hemen aşağısında yer alıyor.

25 km uzaktan getirilen suyun kente girişinden önce yavaşlatan sifonlar, irili ufaklı kemerlerden oluşuyor ve adeta dalgalı bir denizi andırıyor. MS 2 yüzyılda kısmen tuğladan yapılan 15metre yükseklikteki su kemerleri, en üstte oyulmuş taş bloklardan oluşan kanalla suyu şehre getirilmekteymiş. Su, kemer bitimlerindeki 30 metre yüksekliğindeki kulelerde biriktirilip şehre dağıtılırmış. Tiyatro efsanesinin karakter oyuncusu konumundaki su kemerleri, aslında bir mimarlık şaheseri olarak kabul edilmekte.

Aspendos antik kenti, Tiyatronun arkasındaki iki tepe üzerinde yayılmış. Çoğu Roma İmparatorluğu dönemine tarihlenen abidevi yapılar şehrin görülecek diğer yerleri. Buraları gezerken biraz da hayal gücünüzü çalıştırmanız gerekecek çünkü çoğu yapı henüz elden geçirilmemiş.

Şehri kuşatan surlar Helenistik dönemde yapılmış ama sonradan gelen uygarlıklar kendilerine göre tamir etmişler. Tiyatronun karşı tarafında stadyum var, geriye çok şey kalmasa da… Tiyatronun arkasında başlayan patikadan Akropol’e ulaşılıyor. Burada göze çarpan ilk bina 27X105 metre ölçülerindeki Roma bazilikası…

Güneyinde ise şehrin günlük, siyasi, ticari hayatının geçtiği üç tarafı evlerle çevrili Agora görülebilir. Batıda ise Stoa’nın arkasında eşit büyüklükte 12 dükkanın kalıntıları mevcut.

Akropol’ün kuzey doğusundaki küçük Dor düzenekli tapınak, Tiyatro’dan 400 sene önce yapılmış ve bugüne sadece temelleri ulaşabilmiş.

Agora’nın kuzeyinde ise günümüze sadece bir ön duvarı kalmış, 15 metre yükseklikte, 32,5 metre genişlikte iki katlı nymphaeum (anıtsal çeşme) hala görkemli… Burada ayrıca bouleterion (meclis binası) olarak kullanılan bir yapı da görülebilir.

Çevrede şehrin mezarlığı nekropol, stadyum ile zafer takı- kemerli giriş kapısı şehrin diğer gezilecek yerlerinden. Şehir ana caddesinin öbür tarafındaki Tapınak Tepesi ile Gymnasium da dönmeden uğramanız gereken noktalar. Agoranın doğusundaki üç katlı alış veriş binası ise şehrin en erken döneme ait yapılarındanmış; alışveriş her zaman önemliymiş demek ki…

Aspendos, kadim bir kent, geçmişi çok eskilere gidiyor ama özellikle Tiyatrosu bugün bile kullanılıyor. Aspendos tiyatrosu ve su kemerleri UNESCO’nun Geçici Kültür Mirası Listesine alınmış. Aslında Aspendos deyince akla gelen yapılar da bunlar ama Aspendos’un görkemi, yavaş yavaş gün ışığına kavuşan şehrin tüm yapılarına yansımış. Antalya’nın en önemli simgelerinden biridir Aspendos; gidip görmek gerek.

1...789...26 Page 8 of 26